Lược Sử
Giáo Phận Ðà Lạt
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
A. Lược Sử Giáo Phận Ðà Lạt
Ðà Lạt nằm trên miền cao nguyên Nam Trung Bộ, phần đất giáp ranh giới hai giáo phận Ðông Ðàng Trong và Tây Ðàng Trong (1844).
Ðịa danh Ðà Lạt có lẽ phát xuất từ hai chữ "Ðà" và "Lạt", có nghĩa là phần đất nơi người dân sắc tộc "Lạt" hay "Lát" sống ven bờ nước (tiếng dân tộc gọi là Ðà). Ðà Lạt được biết đến và bắt đầu phát triển thành nơi nghỉ mát và dưỡng sức do điều kiện khí hậu mát mẻ ở độ cao trên 1,500 mét kể từ khi bác sĩ Alexandre Yersin dẫn đầu một đoàn thám hiểm đặt chân lên vùng đất Lâm Viên (Lang Biang) vào năm 1893. Trong đoàn thám hiểm có cha Robert, một linh mục thừa sai tại Ðông Dương.
Sau đó, vào năm 1917, cha Nicolas Couvreur, quản lý Hội Linh Mục Thừa Sai tại Viễn Ðông đã đến Ðà Lạt, mục đích để tìm nơi an dưỡng cho các giáo sĩ. Cha đã cho xây một Dưỡng Viện Giáo Ðồ (Sanatorium - Presbytère), nay là một phần Nhà Xứ Chính Tòa Ðà Lạt.
Ðến năm 1918, Ðức cha Lucien Mossard Mão, Giám Quản Tông Tòa tại Saigòn, đã đặt chân lên Ðà Lạt và có lẽ chính ngài là người đã khai sáng con đường truyền giáo ở phần đất Ðà Lạt ngày nay, mở đường cho biết bao thế hệ thừa sai đến rao giảng Tin Mừng tại vùng cao nguyên này.
Năm 1907, do nhu cầu mục vụ và phục vụ, cả vùng đất Bình Thuận và Lâm Ðồng, Ðà Lạt (giáo xứ Ðà Lạt và Di Linh) còn thuộc chung một giáo hạt Phan Thiết, được sáp nhập vào miền Nam Lục Tỉnh, thuộc giáo phận Tây Ðàng Trong (Saigòn, 1924). Năm 1920, giáo xứ Ðà Lạt được thành lập, cha Frédéric Sidot được cử làm cha xứ đầu tiên; đến năm 1927, lập thêm giáo xứ Di Linh do cha Jean Cassaigne Sanh coi sóc.
Từ thời gian này, ngoài những người bản địa, chủ yếu là những sắc tộc ít người, có nhiều đợt di dân từ các nơi đến Ðà Lạt để lập nghiệp, và đó là một trong những nguyên nhân khiến số giáo dân tăng vọt và nhiều giáo xứ được hình thành.
Ngày 24-11-1960, Ðức Thánh Cha Gioan XXIII ban Sắc chỉ "Benera-bilium Nostrorum" thiết lập Hàng Giáo Phẩm Việt Nam và đồng thời thiết lập giáo phận Ðà Lạt gồm thành phố Ðà Lạt, tỉnh Tuyên Ðức, tỉnh Lâm Ðồng, tỉnh Phước Long (tách ra từ giáo phận Saigòn) và tỉnh Quảng Ðức (tách ra từ giáo phận Kontum), do Ðức cha Simon Hòa Nguyễn Văn Hiền coi sóc. Năm 1963, giáo phận Ðà Lạt có 41 giáo xứ, 161 nhà thờ lớn nhỏ, 81 linh mục triều, 62 linh mục dòng và 77,324 giáo dân.
Ngày 22-6-1967, hai tỉnh Phước Long và Quảng Ðức được sáp nhập vào giáo phận mới Ban Mê Thuột. Sau năm 1975, hai tỉnh Tuyên Ðức và Lâm Ðồng được gộp lại với tên gọi tỉnh Lâm Ðồng. Giáo phận Ðà Lạt nằm gọn trong tỉnh này.
Từ năm 1955-1973, Ðà Lạt phát triển mạnh về đào tạo: viện Ðại Học Công Giáo, Giáo Hoàng Học Viện Thánh Piô X, Ðại Chủng Viện Minh Hòa, nhiều dòng tu nam nữ, nhiều trung tâm truyền giáo cho người sắc tộc được thiết lập. Ðến năm 1970, số giáo dân lên gần 100,000, trong đó có 7,142 giáo dân sắc tộc, 12 trung tâm, 52 địa điểm truyền giáo. Ðảm trách việc truyền giáo. Ðảm trách việc truyền giáo có: 8 cha thừa sai Paris, 7 cha dòng Chúa Cứu Thế, 6 linh mục Việt và nhiều nam nữ tu sĩ và giáo dân.
Sau khi Ðức cha Simon Hòa Hiền qua đời ngày 5-9-1973 và sau hơn một năm trống tòa, Ðức cha Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm được chỉ định thay thế. Ngày 19-3-1975, ngài chính thức cai quản giáo phận cho đến năm 1994, và được Tòa Thánh bổ nhiệm làm giám mục chính tòa giáo phận Thanh Hóa.
Cha Phêrô Nguyễn Văn Nhơn được bổ nhiệm làm giám mục phó Ðà Lạt ngày 19-10-1991 và thụ phong giám mục ngày 3-12-1991. Ngày 24-6-1994, Ðức cha Phêrô được bổ nhiệm làm giám mục chính tòa Ðà Lạt.
B. Một số điểm đặc sắc của giáo phận
1. Tôn giáo:
- Nhà Thờ Chính Tòa:
Tọa lạc trên đường Trần Phú, giữa một khuôn viên rộng có nhiều cây lớn, đối diện với con đường dẫn xuống Hồ Xuân Hương; được xây dựng từ năm 1931, khánh thành năm 1942, với tước hiệu Thánh Niolas Bari, sau được đổi là tước hiệu Ðức Maria Mẹ Thiên Chúa. Ðiểm đặc sắc của nhà thờ là 70 tấm kính màu, phác họa các hoạt cảnh Tin Mừng và chân dung các thánh.
Ðây là một trong những địa điểm tham quan được nhiều khách du lịch ưa thích, nhất là khách ngoại quốc. Ðây cũng là nơi thường xuyên tổ chức các sinh hoạt đạo đức của giáo hạt Ðà Lạt và của cả giáo phận.
- Nhà thờ Mai Anh:
Nằm trên đồi Mai Anh (Domaine de Marie) ở phía bắc thành phố. Ðây chính là nhà nguyện của Tu Hội Nữ Tu Bác Ai Thánh Vinh Sơn, được xây cất từ những năm 1940, với lối kiến trúc và màu sắc đặc biệt, hài hòa với toàn bộ cơ sở của tu viện.
- Nhà thờ Du Sinh:
Nằm trên một ngọn đồi phía Tây Nam thành phố, được xây dựng từ năm 1956 theo kiến trúc Á Ðông, đặc biệt là ngọn tháp.
- Nhà thờ Cam Ly:
Gần thác cùng tên, được xây cất từ năm 1960, với lối kiến trúc và trang trí phù hợp với văn hóa và phong tục của đồng bào dân tộc ở cao nguyên Lang Biang.
- Nhà thờ Bảo Lộc:
Nằm trên quốc lộ 20, giữa thị trấn. Nhà thờ Bảo Lộc được xây dựng từ năm 1994, khánh thành năm 1999, theo đồ án thiết kế của kiến trúc sư Ngô Viết Thụ, với một ít sửa đổi do kiến trúc sư Nguyễn Hồng Sơn. Qua công trình này, kiến trúc sư Ngô Viết Thụ đã "diễn tả nguyên tắc hài hòa của các khối bằng kim số" một cách tinh vi và khoa học. Tuy mang dáng dấp kiến trúc Tây Phương, nhưng nhà thờ lại có những nét dân tộc độc đáo. Phía ngoài hình vuông tượng trưng cho đất. Phía trong hình tròn tượng trưng cho trời, được chống đỡ bởi 12 cây cột biểu hiệu cho 12 Tông đồ gánh vác Giáo Hội. Nhà thờ có sức chứa 3,000-4,000 người.
- Tượng Ðài Ðức Mẹ An Bình:
Ở khoảng giữa đèo Bảo Lộc, ngay bên quốc lộ. Công trình xây dựng khu vực này bắt đầu từ những năm 1970 và được tôn tạo lại năm 1992. Khách du lịch đi trên quốc lộ 20, khi qua đèo, thường dừng chân tại đây, cầu xin Ðức Mẹ ban ơn bình an cho cuộc hành trình.
- Trường Ðại Học Ðà Lạt:
Nguyên thủy là Viện Ðại Học Công Giáo, thành lập năm 1957, thuộc quyền sở hữu của Hội Ðại Học Ðà Lạt, mà hội viên là tất cả các giám mục trong Hội Ðồng Giám Mục Việt Nam. Mục tiêu của Viện là phát huy văn hóa Việt Nam, dung hòa các giá trị cổ truyền với mọi tư tưởng quốc tế, nhất là với tinh thần Phúc Âm Công Giáo, đồng thời góp phần đào tạo con người có khả năng phục vụ đất nước. Viện có 5 trường: Ðại Học Sư Phạm, Văn Khoa, Khoa Học, Thần Học và Chính Trị Kinh Doanh. Từ sau năm 1975, Viện được Nhà Nước quản lý, và hiện nay là Trường Ðại Học Tổng Hợp với các khoa: Toán, Tin, Lý, Hóa, Sinh, Văn, Sử, Anh văn và Quản Trị Kinh Doanh.
- Giáo Hoàng Học Viện Thánh Piô X:
Thành lập năm 1958 theo đề nghị của Hàng Giám Mục Việt Nam. Học viện thuộc quyền Giáo hội Công Giáo Rôma, được trao cho dòng Tên đảm trách, có mục đích giúp cho các giáo sĩ tương lai được đào tạo sâu sắc hơn về trí thức và tu đức. Học tập ở đây là các chủng sinh được tuyển chọn từ khắp các giáo phận miền Nam, và một vài chủng sinh của Cao Miên và Ai Lao. Cơ sở của học viện nằm trên đường Phù Ðổng Thiên Vương, đối diện với Ðồi Cù, trong một khuôn viên rộng gần 8 mẫu tây, được xây dựng từ năm 1961, sinh hoạt từ niên khóa 1963-1964 cho đến năm 1978.
2. Danh lam thắng cảnh
Ðà Lạt có nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng:
- Chùa: Linh Sơn, Linh Phong, Linh Quang, Thiên Vương (chùa Tàu), Trúc Lâm Thiền Viện...
- Thác: Ðambri (Bảo Lộc), Prenn, Datanla, Pôngua, Guga,...
(dựa theo Niêm Giám 2005 của Giáo Hội Công Giáo Việt Nam)