I

Icon

Tượng thánh, bức tranh, tranh ảnh, ngẫu tượng [một loại tranh ảnh được Giáo Hội Chính Thống dùng trong việc thờ phượng].

iconoclasm

Phản ảnh tượng, tiêu diệt ảnh tượng, phá hủy ảnh tượng, tiêu diệt mê tín, phá bỏ tập quán cũ, phá hủy truyền thống, phản đối việc sùng bái ngẫu tượng.

iconoclast

Xem trên. Người thi hành.

iconoclastic controversy

Cuộc tranh chấp chống lại ngẫu tượng [từ năm 725 đến 842, Hoàng đế La Mã ở Ðông Phương cho rằng, ảnh tượng thánh làm cản trở việc trở lại đạo của người Do Thái và Hồi Giáo, vì họ cho rằng đó là sùng bái ngẫu tượng. Vì thế nên Hoàng đế ra lệnh hủy bỏ các ảnh tượng đưa đến cuộc tranh luận về việc sùng kính ảnh tượng thánh].

iconography

Thánh tượng học, ảnh tượng học [môn học nghiên cứu để diễn tả mầu nhiệm của Chúa Kitô và những nhân vật trong Giáo Hội qua tranh ảnh].

iconolater

Xem dưới. Người tôn kính ảnh tượng, sùng bái ngẫu tượng.

iconolatry

Sự tôn kính ảnh tượng, sùng bái ngẫu tượng.

iconostasis

Thánh tượng môn, đồ tượng môn [trong nhà thờ của Giáo Hội Chính Thống, để phân cách nơi cực thánh (cung thánh) và phần chung, thường dùng một tấm bình phong ngăn ra. Ðến thế kỷ 14, 15 tất cả có ba bức và trên có vẽ ảnh thánh, vì vậy mà gọi là thánh tượng môn].

idea

Khái niệm, quan niệm, lý niệm, tư tưởng, ý kiến.

ideal

1. Lý tưởng, mô phạm, điển hình, tiêu chuẩn 2.Thuộc về lý tưởng, thuộïc về tưởng tượng, thuộc về quan niệm, thuộc về chủ nghĩa lý tưởng.

idealism

1. Quan niệm luận, duy tâm luận [lý thuyết chủ trương cái tồn hữu tối hậu là hêï thống quan niệm, hay nói cách khác: đối tượng nhận thức của con người là hệ thống thuần túy tư tưởng, quan niệm] 2. Lý tưởng, lý tưởng chủ nghĩa.

idealization

lý tưởng hóa, quan niệm hoá.

ideation

Sự quan niệm hóa, sự tạo thành quan niệm, sự tác dụng quan niệm.

identification

1. Ðồng nhất hóa, xem như là đồng nhất, chứng minh đồng nhất, hợp nhất, nhất trí, hòa đồng 2. Xác nhận, phân biệt, nghiệm chứng, chứng minh.

identity

1. Ðồng nhất, tính thống nhất, tương đồng, nhất trí, hợp làm một, tương tự tuyệt đối 2. Bản thân, bản thể, chính thân, thân phận

ideology

1. Quan niệm học, lý niệm luận, quan niệm chủ nghĩa, khoa học khái niệm, ý thức luận 2. không luận, luận viển vông 3. Hình thái ý thức, ý thức học [một hệ tư tưởng hạn hẹp thiếu đàn tính kiểm soát một tập đoàn xã hội theo một hướng lịch sử nào đó].

idiom

Thuộc tính, đặc điểm.
communication of ~s Giao lưu thuộc tính, tương thông thuộc tính [trong Chúa Kitô, thiên tính và nhân tính hỗ tương lệ thuộc nhau. Nhân tính hoạt động lệ thuộc thiên tính, thiên tính hoạt động lệ thuộc nhân tính vì vậy Chúa Kitô là một cá vị].
predication of ~s Dụng pháp thuộc tính giao lưu [đặc điểm Ðức Kitô lưỡng tính thuộc một cá vị, vì đặc điểm tính thể không thể hỗ tương, nên khi giảng thuyết dùng danh từ cá vị cụ thể có thể hiểu được cả hai tiùnh, nhưng khi dùng danh từ tính thể trừu tượng, nhân tính và thiên tính không thể lẫn lộn được].

idol

Ngẫu tượng, thần tượng, việc tôn thờ tà thần dị giáo.

idolatry

1. Sùng bái ngẫu tượng, bái ngẫu tượng, sùng bái tà thần 2. Sùng bái cách mù quáng, tôn sùng qúa độ.

idolization

Ngẫu tượng hóa, sùng bái mù quáng.

IHS (Gr.)

1. Giêsu: Ba chữ cái của tên Giêsu trong tiếng Hy Lạp 2. Ièsus Hagiator Sotèr (Jesus Sanctifier Savior) Ðức Giêsu là đấng thánh hóa và là đấng cứu thế 3. Iesus Hominum Salvator (Jesus Savior of Men) Ðức Giêsu là đấng cứu chuộc con người 4. In Hoc Signo Vinces (in this sign- the cross-shalt thou conquer) với dấu hiệu thập tự gía này Người sẽ chiến thắng 5. In Hoc Salus (in this- cross-is salvation) Cứu chuộc nhờ thập tự gía.

ikon

Xem icon

ikonostasis (Gr.)

Xem iconostasis

illation

Suy định, suy luận.

illative sense

Ý nghĩa được suy luận ra, ý tưởng được suy định ra.

illicit

Bất hợp pháp, phạm pháp, không hợp pháp, phạm luật cấm, bất chính.

illuminate

1. Chiếu sáng, chiếu minh, soi chiếu, giải minh, giải sáng, soi dẫn, khởi phát, thuyết minh 2. Ðược soi sáng, được quang chiếu, 3. Người được soi sáng, người được tiên giác, tiên kiến.

Illuminati (L.)

1. Phái tiên giác, tiên kiến, phái quang chiếu, phái đôn ngộ [chỉ một vài giáo phái rất nhiệt tâm như Alumbrados, rosicruicians và phái Adam Weihaupt (1748-1830) sáng lập năm 1778. Giáo phái này tự nhận Chúa Kitô đặc biệt soi sáng giáo phái của họ để phản đối các đoàn thể tôn giáo đương thời khác] 2. (illuminati) Ðoàn thể tự cho rằng là khai minh cao đẳng.

illumination

Sự chiếu giọi, soi sáng, khởi phát, giáo hóa, minh giáo, giải minh.

illuminative way

Minh lộ, đường đưa đến sự sáng.

Illuminism

Chủ nghĩa thần quang [phái quang chiếu, đặc biệt chú trọng đến những tiên kiến dị thường một cách thái qúa].

illusion

Cảm giác sai lầm, huyễn giác, huyễn tượng, tưởng tượng huyền hoặc, ảo ảnh, ảo giác.

illusionism

Huyễn tượng chủ nghĩa [học thuyết xem vật chất chỉ là huyễn tượng].

image

Tượng, hình tượng, ảnh tượng, biểu tượng, ý tượng, tâm tượng, vật tượng, tượng trưng, điển hình.
divine ~ Xem image of God.
~ of God Hình ảnh của Thiên chúa, hình ảnh của Thần [chỉ con người lý tính, đạo đức tinh thần là hình ảnh của Thiên Chúa, có lúc lại chỉ bản chất của thân xác cũng là hình ảnh của Thiên Chúa}.
~ of the Trinity Hình ảnh Chúa Ba Ngôi [chỉ những người mang trong mình ơn thánh hóa].

imagery

1. Tâm tượng, ý tượng, vật tưởng tượng 2. Dụ ngôn tỷ dụ. imagination 1. Tưởng tượng, huyền tượng, gỉa tưởng, không tưởng, huyền giác 2. Lực tưởng tượng, sức tưởng tượng.

IMC

Xem International Missonary Council

imitability

Có thể mô phỏng, có thể bắt chước.

imitation

Bắt chước, mô phỏng, sự noi gương.

Imitation of Christ

Sách gương phúc.

immaculate

Thanh thuần, tinh khiết, thanh tịnh, không tì vết, vô nhiễm.

Immaculate Conception

Vô nhiễm nguyên tội, thụ thai bởi phép Thánh Linh, thuyết thụ thai thuần khiết [chỉ Ðức Mẹ Maria lúc mới thụ thai, nhờ Thiên chúa ban cho một đặc ân và đặc sủng, đã không nhiễm phải tội nguyên tổ].

immanence, -cy

1. Nội tại tính 2. nội tại, nội hàm.

immanent act

Hành vi nội tại.

immanentism

1. Chủ nghĩa nội tại, triết học nội tại [lý luận cho rằng nhu cầu đối tượng cần thiết ở trong con người, cũng thế nhu cầu về tôn giáo phát xuất từ nội tại nhân tính] 2. phổ tại tính [học thuyết chủ trương cho rằng Thượng đế hiện hữu cách phổ quát và nội tại nơi vũ trụ].

immateriality

Tính phi vật chất.

immediacy

Trực tiếp tính, lập tức, tức thì, tức khắc.

immensity

Bất khả tắc lượng, quảng đại vô lượng, vô biên, vô giới, vô hạn, không thể đo lường, mênh mông.

immensus

Pater (L.) Chúa Cha quảng đại vô lượng.

immersion

1. Lễ rửa tội dìm trong nước [thế kỷ đầu tiên Giáo Hội dùng hình thức rửa tội: người chịu phép rửa, cả người phải nhấn xuống nước] 2. Xâm nhập, nhập vô, nhấn vào.

imminence

Gần đến, lâm cận, bách cận, sắp đến.
~ of the end of the world Ngày tận thế sắp đến.

immolation

1. Sát tế, hiến tế, hy tế 2. Hy sinh, tế vật.

immortality

1. Tính bất tử, tính bất diệt, tính vĩnh cửu 2. Vĩnh hằng, vô cùng, bất tử, vĩnh tồn, bất hủy.

immortalization

Làm cho bất tử, làm thành bất diệt, làm thành vĩnh cửu.

immutability

Tính bất biến, bất dịch.
~ of god Tính bất diệt của Thần.

immutatio repraesentativa (L.)

Bất biến của tính biểu hiện, bất biến của đại biểu tính.

impanation

Thuyết chất thể bánh rượu bất biến, hợp chất luận [dị thuyết thời trung cổ cho rằng trong Bí Tích Thánh Thể khi bánh rượu được truyền phép rồi thì không phải tất cả toàn bộ thể chất biến thành máu thịt Chúa Kitô, mà thịt máu Chúa Kitô cùng với bánh rượu hai loại thể chất kết hợp mật thiết với nhau].

impartibility

Tính không thể phân, tính không thể phân giải, không thể phân lìa, tính bất khả phân.

impassibility

Tính không còn đau đớn [là một trong những đặc tính của thân thể phục sinh].

impeccable

Vô tội, không lỗi, vô khuyết điểm, hoàn thiện, thuần khiết.

impeccability

Tính không thể phạm tội, bất khả phạm tội, tính vô tội, vô khuyết điểm, vô tội, vô lỗi.

impeccantia (L.)

Thực sự vô tội, thực sự không phạm tội, vô tội.

impenitent

1. Không hối hận, không hối tội, không ăn năn 2. Người không hối lỗi.

imperfection

Không hoàn mỹ, không hoàn thiện, không hoàn toàn, không hoàn bị, khuyết điểm, bất túc, không đủ.

impersonal

Thuộc vô vị cách, phi cá nhân, không quan hệ với cá nhân, khách quan.

impersonalism

Chủ nghĩa phi nhân cách, tính khách quan, thái độ khách quan.

impersonality

1. Tính cách vô nhân, tính phi cá nhân, tổng quát tính, không quan hệ với cá nhân, khách quan 2. Tính vô vị cách của sự vật.

impersonalization

Phi vị cách hóa.

impiety

Vô tín ngưỡng, không tin thần, không thành kính, không trung thực, bất hiếu, bất tín, bất kính, vô cung.
~ unto God Không cung kính Thiên chúa, không thờ lậy Thiên Chúa, không có hiếu kính Thiên Chúa, không tin Thượng Ðế.

implication

1. Hàm ý, hàm xúc, ngôn ngoại chi ý 2. Mờ ám.

implicit

Hàm ẩn, hàm xúc, nói không rõ, mặc nhiên 2. Mờ ám.

imposition of hands

Nghi lễ đặt tay [trong nghi lễ tôn giáo, như Bí Tích Truyền chức thánh, Bí Tích thêm sức, động tác đặt tay lên đầu để chỉ việc chúc phúc hoặc lãnh nhận Chúa Thánh Thần].

impurity

1. Bất thuần khiết, tà dâm, dơ bẩn, dâm loạn, bất đạo đức, hành vi xấu 2. Vật không trinh khiết, tạp chất, hành vi bất tịnh.

imputability

Có thể qui tội, có thể quy trách

imputation

Qui về, qui nghĩa, qui tội, Ô danh, tội tông truyền.
~ of justice and merit Qui nghĩa và qui công [ lý luận của các nhà tôn giáo ở thế kỷ 16 cho rằng nhân tính vì tội nguyên tổ đã hoàn toàn bại hoại, tội nhân được nên công chính là do sự công chính của Chúa Kitô mà Thiên Chúa đã qui về cho con người để con người nhờ tin mà được công nghiệp Ðức Kitô che lấp để được xá tội].
~ theory Qui tội luận [thế kỷ thứ 16 Albert Pighius (1490?-1542) cho rằng tội nguyên tổ không phải là tội thật sự của mỗi người, mà chỉ là tội của Adam truyền lại cho con cháu, làm cho con cháu chịu phạt lây].

imputed justice

Qui nghĩa, tất cả đều qui về chính nghĩa.

in actu primo (L.)

Nói theo phương diện tiềm năng.

in actu secundo (L.)

Nói theo phương diện thực hiện.

in forma generica (L.) (generally)

Nói theo cách tổng quát.

in forma specifica (L.) (specifically)

Nói theo cách cá biệt.

in genere (L.) (generally)

Phổ thông, phổ quát mà nói.

in lege (L.)

Căn cứù pháp luật, trong luật pháp.

in nuce (L.)

Từ trong bụng mẹ, từ lúc chớm nở, từ lúc ban sơ.

in ordine naturae (L.) (naturally)

Trong trật tự tự nhiên.

in partibus infidelium (L.)

Trong vùng phi tín đồ.

in petto (L.)

Bổ nhiệm cách kín đáo, bí mật [Ðức Giáo Hoàng không qua đại hội tự mình chỉ định Hồng Y cách kín đáo, bí mật].

in remissionem peccatorum (L.) (for the forgiveness of sins)

Ðể tha thứ tội lỗi.

in se et ex se beatissimus (L.)

[Thiên Chúa là] tự mình và do mình mà có tuyệt đối hạnh phúc.

in sensu reduplicativo (L.)

Hai ý nghĩa (song nghĩa) [chỉ một danh từ được dùng suốt một đời; ví dụ: Giêsu, lấy bản tính người mà nói là một tạo vật, lấy toàn thể những yếu tố khác mà nói thì không].

in specie (L.)

Cách đặc biệt.

in Spiritu Sancto (L.)

Trong Thánh Thần.

in statu gratiae (L.)

Sống trong tình trạng ân sủng, ở trong tình trạng ân sủng.

in statu viae (L.)

Trong cuộc hành trình lữ thứ.

in unitate Spiritus Sancti (L.)

Dưới sự kết hợp của Thánh Thần, Thánh Thần liên kết, hợp nhất với Thánh Thần [lúc chúng ta cầu nguyện, dâng lễ, dưới sự kết hợp của tình yêu Thánh Thần, nhờ Ðức Kitô, lời cầu và lễ tế được dâng lên Chúa Cha].

in via (L.)

Trên đường lữ thứ.

inanimate

Không có sinh mệnh, không có sinh khí, không có sinh lực, không có lanh lợi, đầy tử khí.

incarnation

Xuống thế, nhập thế, thần thánh nhân thể, ngôi lời thánh nhục thể, hiện thêû, nhập thế, mang nhân dạng, hóa thành nhân thể, cụ thể hóa.
theology of ~ Thần học nhập thể [thần học chủ trương và diễn nghĩa Chúa Kitô là con Thiên Chúa hằng sống đã xuống thế làm người].

incarnationism

Chủ thuyết nhập thế [một thái độ hay chiều hướng thần học phát sinh sau Chiến Thứ 2 ở Tây Âu, chủ trương đem việc quan tâm đến lịch sử nhân loại và cuộc sống thường ngày vào sự suy tư thần học].

incarnationist

Xem trên, những người theo phái nhập thế.

inclusiveness

Bao hàm tính, tư tưởng tha thứ, bao gồm mọi sự, bao hàm.

incommunicable

Không thể cải biến, không cải biến, không biến đổi, không thể thông truyền, không thể truyền đạt, không có cách nào dùng ngôn từ để diễn đạt.

incommutable

Không thể cải biến, không cải biến, không thể biến đổi, không thể thay đổi, không thể trao đổi.

incomprehensible

1. Không thể hiểu được, không thể thông hiểu được, khó hiểu, không thể tưởng được 2. Không thể hạn chế được, vô hạn, vô chung.

incongruity

Không hạp nhau, không thích hợp, không hợp, không điều hòa, không nhất trí, không ổn hòa, không xứng đáng, không phối hợp.

inconsistency

Không nhất trí, không thống nhất, trước sau mâu thuẫn, không định kiến, không điều hòa, phân rẽ.

incorporation

1. Kết hợp, đoàn kết, hợp thành một thể, hòa hợp 2. Ðoàn thể, tổ chức của đoàn thể.
~ into the mystical body of Christ Trở thành chi thể của nhiệm thể Ðức Kitô.

inculturation

Bản vị hóa, bản sắc hóa, bản xứ hóa [nhờ việc học hỏi và phản tỉnh tinh thần văn hoá địa phương mà thấu nhập vào tư tưởng, sở thích, và tình cảm của dân bản xứ trong mạch sống mới để hiểu biết và thực hiện điều Thiên Chúa mặc khải].

indefectibility

Bất diệt tính, không thể hủy diệt tính, bất hủy tính, không thể thất bại, hoàn toàn tốt đẹp, không chút khiếm khuyết, có thể dài lâu.

indefinite

1. Không hạn định, không minh định, không nhất định, bất định, mập mờ 2. Vô hạn định, vô hạn, vô định.

independentism

Chủ nghĩa tự lập [chủ trương mỗi một tổ chức tín đồ là một đoàn thể tự lập vì ngoài Chúa Kitô không có ai khác có uy quyền].

indeterminism

Vô định thuyết, phi tiền định thuyết, phi định mệnh thuyết, tự do ý chí thuyết [chủ trương ý chí thì tự do khi nó lựa chọn và hành động mà không phải đến từ một nguyên do định trước hoặc do những quyết định nào khác].

indifferentism

Chủ thuyết tôn giáo không phân biệt, trung lập chủ nghĩa, lãnh đạm chủ nghĩa, thờ ơ chủ nghĩa, bàng quan chủ nghĩa, đứng bên ngoài chủ nghĩa [cho rằng mọi tôn giáo hoặc mọi Giáo Hội tin vào Ðức Kitô có cùng gía trị và quyền lợi tồn hữu, những khác biệt khác không quan trọng].

indigenization

Bản xứ hóa, bản địa hóa, bản vị hóa, bản sắc hóa, bản quốc hóa. (Xem inculturation)

indigenous

Thuộc về bản sinh, bản vị, bản sắc, cố hữu, bẩm sinh, thiên sinh.

indissolubility

Không thể phân tán tính, không thể giải tán tính, không thể ly tán tính, không thể phân ly tính, không thể phân giải tính, vững bền tính, dài lâu tính, không thể phế bỏ.
~ of Christian marriage Hôn phối Kitô giáo không được phép phân ly tính, sự vững bền của hôn phối Kitô giáo.
inner ~ Nội tại không được phép phân ly tính [ sự liên kết của hôn phối không được phép vì đơn phương hoặc vì song phương muốn mà giải bỏ].
outer ~ Ngoại tại không được phép phân ly tính [hôn phối thành sự của giáo hữu bất cứ là quyền uy nào ở trần thế gồm cả Giáo Hội cũng không thể nào giải được].

individualism

Chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa cá thể, chủ nghĩa tư lợi.

individuality

1. Cá biệt tính, cá thể tính, trạng thái cá thể 2. Cá thể, cá nhân, đơn nhất thể, cá tính 3. Ðặc trưng, đặc tính, đặc sắc, đặc chất.

individualization

Cá nhân hóa, cá biệt hóa, cá độc hóa, cá tính hóa

individuation

Cá thể hóa, cá biệt hóa, cá tính hóa.

induction

1. Qui nạp, phép qui nạp, qui nạp suy lý 2. Nghi thức đặt để một chức vụ, nghi thức nhậm chức 3. Thu hút vào, hướng đạo, hướng dẫn, dẫn dắt, dẫn đạo.

indulgence

1. Ðại xá, khoan dung, dung thứ, xóa bỏ, xóa tội [Giáo Hội ngoài Bí Tích Giải Tội, ân xá cho những tín hữu làm tròn những điều kiện được qui định được thứ tha tội lỗi và những hình phạt trước mặt Thiên Chúa]. 2. Sự xá tội, sự đền tội 3. Ðặc quyền một ân huệ.
~ in virtue of good works Ðại xá do việc lành [Giáo Hội ban ơn đại xá mà điều kiện được qui định là làm việc lành hay đạo đức như đọc kinh, ăn chay...].
~ in virtue of holy place Ðại xá với việc viếng đất thánh [giáo hội ban ơn đại xá với điều kiện được ùqui định là đi viếng đất thánh hoặc những thánh đường].
~ in virtue of relics Ðại xá do việc cung bái vật thánh [Giáo Hội ban ơn đại xá với điều kiện được qui định là cung bái vật thánh được chỉ định như hôn kính thánh giùa được Giáo Hội qui định].
partial ~ Tiểu xá, ân xá có hạn định [ân xá tha một phần phạt tạm].
plenary ~ Toàn xá, đại xá [tha hết mọi phần phạt tạm]. indult Ðặc phép, đặc miễn [ân huệ Ðức Giáo Hoàng chuẩn miễn một loại qui luật Giáo hội nào đó].

indwelling

Cư ngụ, cư trú, trú, nội cư, trú ngụ, ở bên trong.
~ of God Ngụ cư của Thiên Chúa, nơi Chúa ngự.
~ of the Holy Spirit Sự ngự trị của Thánh Thần, nói Thánh Thần ngự trong tâm hồn người.

ineffable

Không thể nói ra được, không thể diễn tả được, không thể tuyên bố được.

inequality

Bất bình đẳng, bất quân bình, không đồng đều.

inerrancy

Bất ngộ tính, tính không thể sai lầm, vô ngộ,bài trừ dối trá.
~ of the Holy Scriptures Bất ngộ tính của Thánh Kinh [Thánh Kinh ghi những huấn giới có liên quan Ðức tin tôn giáo và luân lý, được Giáo Hội xác tín do Thiên Chúa mạc khải].

inextricability

Không thể giải, không thể mở, không thể phân khai, vô phương giải thoát.

infallibility

Tính bất khả ngộ, tuyệt đối đáng tin, tuyệt đối xác thực.
~ of the Bible Tính bất khả ngộ của Thánh Kinh.
~ of the church Tính bất khả ngộ của Giáo Hội [vì dưới sự hỗ trợ của Ðức Kitô và Thánh Thần, Giáo Hội khi phán định điều liên quan tới Ðức tin và luân lý thì không thể sai lầm; Giáo Hội cũng không thể nhận lầm niềm tin].
~ of the pope Tính bất khả ngộ của Ðức Giáo Hoàng [Giáo Hoàng khi lấy tư cách là chủ chăn của toàn thể giáo hữu, dùng quyền Tông Ðồ tối cao, long trọng phán định điều gì liên quan tới đức tin và luân lý thì Ngài không thể sai lầm].

infancy gospels

Phúc Âm đồng niên, phúc âm thuật về thời ấu thơ của Ðức Giêsu.

infancy narratives

Ký sự đồng niên của Ðức Giêsu, đồng niên sử [tức Phúc Âm Mt. chương 1,2 và Phúc Âm Lc. chương 1,2].

inference

Diễn dịch, suy luận, suy đoán, kết luận, luận đoán, thôi luận.

infidel

1. Kẻ không tin, kẻ vô tín ngưỡng, kẻ không tin Ðức Kitô, tín đồ dị giáo 2. Thuộc về không tin thần, dị giáo, dị đoan.

infideles negativi

Người ngoại đạo vô tội [vì không biết].

infidelity

Sự không tin thần, vô tín ngưỡng, không tin Kitô giáo, bất trung tín, bất tín, bội tín, bất nghĩa.

infinite

1. Thuộc vô hạn, vô cùng, vô biên, vô cực, vô hạn lượng 2. Ðầy vô hạn.
potential ~ Tiềm năng vô hạn [thực tế có giới hạn và có cùng, nhưng vì giới hạn không cố định nên vô hạn tăng gia].
relative ~ Vô hạn tương đối [vô hạn đối với 1 quan hệ cố định như thời gian].

infinitude

Tính vô hạn, vô hạn lượng, vô lượng, vô cùng, vô biên, vô tận.
radical ~ Vô hạn tính cơ bản, theo nguyên tính thì vô hạn.

infinity

Tính vô hạn, giới vô hạn, vật vô hạn, vô hạn thời không, vô lượng, vô cùng, vô tận, vô biên, vô hạn.
~ of God Vô hạn tính của Thượng Ðế.

infralapsarianism

Xem sublapsarianism

infused

Thuộc dấn thân, hội nhập, nhập vào, thông ban, lao vào, đổ vào như nước, phú ban, rất chú tâm.

infusion

Sự thông ban, phú ban, hội nhập, dấn thân.
~ of love Sự hội nhập của tình yêu, sự thông ban tình yêu, sự phú ban tình yêu.

inhibition

1. Ức chế, áp chế, cấm chỉ, chế chỉ 2. Mệnh lệnh đình chỉ của giáo quyền [mệnh lệnh của giáo quyền, đặc biệt của Giám Mục Anh Giáo về việc đình chỉ Mục Sư thi hành thánh chức].

initiate

1. Khởi xướng, phát khởi, sáng thủy, gia nhập 2. Giúp hội nhập, khởi tiến 3. Lớp học sơ cấp, lớp hội nhập, lớp mới nhập, lớp nhập môn.

initiation

1. Sự phát khởi, sự gia nhập... 2. Lễ nhập hội 3. Bí truyền, truyền bí quyết, am tường chuyên môn.

initiative

1. Thuộc sơ bộ, khởi thủy, phát đoạn, khởi đầu, khởi xướng 2. Sáng kiến, đề xướng, lực sáng tạo, lực chủ động, chủ động, tinh thần tiến thủ, tự phát 3. Quyền ưu tiên.

injunction

Huấn lệnh, huấn dụ, mệnh lệnh, cấm lệnh, cáo giới.

injustice

Sự bất công, bất công, bất công bình, bất nghĩa, bất chính, bất pháp, vi phản chính nghĩa, vô đạo nghĩa, bất chính đáng.

innascibilitas (L.)

Tính bất sinh, tính vô khởi nguyên, tính vô nguyên [một tính tiêu biểu của Chúa Cha, như xưng Ngài là đấng tự hữu].

innate

Thuộc thiên phú, bẩm sinh, thiên sinh, tiên thiên, bản hữu, cố hữu, bản nhiên.

innocence

Vô tội, trạng thái không biết tội, thuần khiết vô tội, thuần chân, đơn thuần, thiên chân vô tà, thanh bạch, khiết bạch, thanh tịch.

inquisition

1. Tài phán về dị đoan, quyền tài phán tôn giáo, xét xử bè phái tôn giáo, dị đoan 2. Nơi phán quyết các giáo phái dị đoan, pháp đình tôn giáo, pháp đình phán quyết dị đoan.

INRI -Iesus Nazaarenus Rex Iudaeorum (L.) (Jesus of Nazareth, king of the Jews)

Giêsu Nazareth vua Do Thái [Joh 19,19].

insight

1. Thấu hiểu, lãnh ngộ, minh kiến, triệt ngộ, kiến thức 2. Thâm triệt lực, ánh sáng nội tại

inspiration

Linh cảm, linh ứng, thầm cảm, lĩnh ngộ, hứng cảm [gốc chỉ thi nhân nhập cảnh giới siêu việt. Từ thế kỷ thứ 3, ở lãnh vực tôn giáo, chỉ năng lực Thượng Ðế tiến nhập vào con người, làm họ nói, viết, làm tất cả những điều mà Thiên Chúa muốn. Ðặc biệt khi viết Thánh Kinh].
~ per accidents Linh cảm ngẫu nhiên [chỉ phần kỹ thuật có liên quan tới kiến thức thời đó với những chân lý đạo đức, tôn giáo để viết ra Thánh Kinh].
~ per se Linh cảm bản nhiên [chỉ chân lý đạo đức và tôn giáo mà Thánh Kinh bao hàm, vì những ký thuật của Thánh Kinh về chân lý mạc khải đều lấy tôn giáo và luân lý huấn đạo làm mục tiêu].
mechanical ~ Linh cảm cơ giới, thuyết linh cảm cơ giới [học thuyết cho tác gỉa thánh kinh chỉ là người sao chép cách máy móc những mạc khải của Thánh Thần Thiên Chúa].
plenary ~ Linh cảm dồi dào, thuyết linh cảm hoàn toàn [học thuyết cho rằng ảnh hưởng của Thượng Ðế phổ cập tất cả mọi chủ đề mà Thánh Kinh thảo luận].
verbal ~ Linh cảm mặt chữ, thuyết linh cảm từng chữ [quan điểm cho rằng Thượng Ðế ảnh hưởng đến từng chữ trong Thánh Kinh].

instinct

1. Bản năng, bản chất xung động, năng hướng bản sinh 2. Tài năng thiên phú, năng lực trực giác, bản tính, thiên tính, trực giác.

institution

1. Kiến lập, sáng lập, thiết lập, thiết trí, chế định, sinh sản 2. Thể chế, chế độ, qui định, pháp qui, hiến pháp 3. Cơ cấu, hội đoàn, hiệp hội 4. Lễ nhậm chức, lễ truyền chức thánh [lễ nghi nhậm chức thánh để thành Linh Mục của một địa phận hoặc của một Mục sư]
~ of office Nhận sứ mệnh thánh chức, truyền chức thánh.
~ of sacrament Việc thiết lập bí tích.
words of ~ Kinh thiết lập bí tích, mô thức bí tích.

institutional church

Thể chế Giáo hội, Giáo hội cơ cấu, Giáo hội có chế độ, Giáo hội có tổ chức, kiêm nhiệm hành sự hoạt động xã hội và giáo dục của Giáo hội.

instruction of the Sacred Congregation

Huấn lệnh của thánh bộ, huấn thị của thánh bộ.

instrumentalism

Chủ nghĩa công cụ [học thuyết cho rằng quan niệm là công cụ cho hành động, bởi đó tùy hữu dụng hay không sẽ khẳng định hay phủ định giá trị chân lý của nó].

insufflation

Sự thông truyền thần khí, lễ truyền thần khí [lễ mà Thiên Chúa Giáo khi làm phép nước thánh, dầu thánh...hoặc Giáo Hội Ðông Phương làm khi rửa tội, nói lên việc tượng trưng Thánh Thần hoá].

integration

Chỉnh hợp, thống hợp, hợp nhất, hợp thành nhất thể, tập thành, dung hợp, hoàn chỉnh hóa, hoàn thành.

integritas sive perfectio (L.)

Hoàn chỉnh tức hoàn thiện.

integrity

1. Hoàn chỉnh, vô khuyết, hoàn bị, hoàn toàn, bảo toàn, nguyên dạng, trạng thái gốc 2. Thành thật, chân thành, chính trực, liêm khiết.

intellect

1. Lý trí, trí, trí năng, trí lực, nghị lực, lực lý giải, lực suy lý, năng lực tư duy 2. Người trí tuệ, giới trí thức, phần tử trí thức.

intellectual sacrifice

Hy sinh thuộc lý trí [vì tín ngưỡng mà hy sinh lý tính tư duy và biện triết].

intellectualism

1. Chủ nghĩa lý trí, chủ nghĩa trí lực, chủ nghĩa nệ lý trí, chuyên cầu trí thức 2. Chủ trí luận [học thuyết cho rằng căn bản nguyên sơ của thực hữu là do lý trí, hoặc trí thức đến tự thuần lý].

intellectuality

Lý trí, trí năng, huệ trí, trí lực, trí tuệ, trí tính.

intellectualization

1. Lý trí hóa, làm cho có lý trí, phú thành lý tính, khai triển trí lực 2. Tư duy, suy lý, nói chung cho các lý tính.

intellectus fidei (L.)

Lý giải tín ngưỡng, lĩnh ngộ tín ngưỡng.

intellectus quaerens fidem (L.) (understanding searching for faith)

Lý trí tìm về đức tin [tìm hiểu vì muốn đạt được tín ngưỡng nên cần tìm hiểu rõ].

intelligence

Trí thức, trí tuệ, ngộ tính, trí lực, linh ngộ, trí khôn.

intelligere actuale (L.) (actual understanding)

Lĩnh ngộ thực tại, ngộ tính chân thật, ngộ tính hiện hành.

intelligere Dei est eius substantia (L.) (the understanding of God is God's substance)

Huệ trí của Thượng Ðế là thuộc bản thể của Ngài [năng lực nhận thức của Thượng Ðế là vô hạn và hoàn toàn nhất trí với bản thể của Ngài].

intelligere radicale (L.) (radical understanding)

Lĩnh ngộ triệt để, hoàn toàn hiểu biết, tuyệt đối lĩnh ngộ, ngộ tính cơ bản.

intelligere subsistens (L.) (subsistent understanding)

Lĩnh ngộ tự lập, ngộ tính tự lập [chỉ Thượng Ðế không qua sự vật khác mà tự Ngài hiểu rõ bản tính của mọi vật].

intelligo ut credam (L.)

Ngã tri cố ngã tín, cầu tri vị cầu tín, tôi biết để tôi tin [khẩu hiệu của Peter Abelard 1079-1142].

intensive

Thuôïc cường độ, nồng độ, gia cường, cường mạnh, cường liệt, tăng gia, tập trung, tinh thâm, thấu triệt.

intention

1. Ý hướng, ý đồ, ý chỉ, mục đích, chí hướng 2. Ý nghĩa, ý vị, chí thú.

interaction

Tác dụng tương hộ, ảnh hưởng tương hộ, giao cảm, giao tương cảm ứng, tương chế, hành động hỗ tương.

intercession

1. Cầu thay nguyện giúp, chuyển cầu, chuyển nguyện, can thiệp giúp 2. Ðiều đình, trọng tài.

Inter-Church Commission

Ủy ban liên hiệp giáo hội.

intercommunion

1. Quan hệ hỗ tương, giao thiệp thân mật, quan hệ hỗ tương trong thần tính, hỗ thông linh tính 2. Ðồng thông công thánh thể, đồng lãnh thánh thể, liên hợp lãnh tiệc thánh [tín hữu không đồng Giáo hội, cùng tham gia một tiệc thánh].

interconfessional

Thuộc giữa các giáo phái, đại đồng đức tin.

intercontextual

Mạch văn liên đới với nhau, hỗ tương cảnh ngộ

interdenominational

Giữa các giáo phái với nhau.

interdependence

Hỗ tương phụ thuộc, sự phụ thuộc lẫn nhau.

interdict

1. Lệnh cấm, cấm chỉ, đình chỉ 2. Xuất giáo, đình chỉ hiệp thông với giáo luật [phạt tội phạm nên giáo quyền cấm chỉ người, đoàn thể hoặc địa thổ nào đó thờ phượng Thiên Chúa, tham dự Mi- sa, hoặc thi hành bí tích cho tín hữu hoặc cử hành thánh lễ cho Kitô hữu].

interdisciplinary

Hỗ tương giữa các chuyên khoa, liên khoa hỗ tương, liên nghành tương tế.

interim

1. Thời kỳ trung gian, thời kỳ qúa độ, lâm thời, tạm thời, 2. Thuộc trung gian, thuộc lâm thời, thuộc tạm định 3. Hành pháp tạm, hoà ước lâm thời [thế kỷ 16 Charles V (1500-1558) vì tạm thời muốn ngừng luận chiến giữa Thiên Chúa Giáo và các giáo phái nên ban một trong "ba hiệp nghị vô hiệu"].

interiorize

Nội hóa, nội tại hóa.

intermediate

1. Thuộc trung gian, thuộc cư gian 2. Người trung gian, người điều đình, người trọng tài, người môi giới.
~ state Cảnh trung gian, địa vị môi giới.

internal

1. Thuộc nội, thuộc nội tại, thuộc nội tâm, thuộc tinh thần, thuộc tâm linh, thuộc chủ quan, thuộc bản chất thượng 2. (pl) Tinh thần, chân tướng.

International Missionary Council

Hiệp hội truyền giáo quốc tế, [một tổ chức do nhu cầu hợp nhất của truyền giáo vào năm 1921 thành lập liên hợp nghiên cứu các phái Kitô Giáo].

interpersonal relationship

Quan hệ nhân tế, quan hệ vị tế, liên hệ giữa con người.

Inter-Testament

Giữa Tân-Cựu Ước, giữa hai giao ước.

intervention

Can thiệp, can dự, điều đình, bài giải, trọng tài.
divine ~ Can dự của Thượng Ðế, thần lực can dự, thần can dự [hành vi mà Thượng Ðế vì mục đích nào đó mà can thiệp vào lãnh vực con người, làm phát sinh hiện tượng vượt qúa luật nhân quả tự nhiên].
supernatural ~ Can dự siêu nhiên.

intinction

Chấm Máu Thánh [mộït phương thức rước cả Mình và Máu Thánh trong thánh lễ: rước Mình Thánh đã chấm trong Máu Thánh].

intolerance

Bất khoan dung, không tha thứ, không dung dị, cố chấp, hẹp hòi.

introversion

Tính nội hướng, hướng nội, sống nội tâm, phản tỉnh.

intuition

1. Trực giác, trực quan, lực trực giác, thấy minh bạch, thấu hiểu.

intuitionism

1. Thuyết trực giác, trực giác luận [chủ trương con người qua trực giác có thể thấu triệt được chân tướng vạn vật] 2. Biết nguồn gốc, trực giác chân lý, tri thức trực giác.

intuitive knowledge

Lương tri, trực giác, tri thức đốn ngộ trực giác
~ vision Thần kiến trực giác [chỉ việc tự ý thức của Ðức Kitô là do thấu hiểu tâm lý mình].

invalid

Thuộc vô hiệu, vô dụng, vô giá trị, bất hiệu lực.

investiture

1. Thụ chức, nhậm chức 2. Lễ thụ chức , thụ quyền, lễ thụ y [nhận y phục].
~ with ring and crosier Lễ nhậm nhẫn vương quyền và trượng quyền [phương thức nhậm chức của Giám Mục hay Tu Viện Trưởng; nhẫn và trượng tượng trưng quyền uy tinh thần trong Giáo Hội].
~ controversy Tranh chấp về việc nhận quyền thánh chức, tranh biện về thụ quyền [cuộc tranh luận phát sinh vào thế kỷ thứ 11-12, nguyên nhân là do Ðức Giáo Hoàng phản đối Hoàng Ðế ở La Mã dùng nghi lễ (nhậm chức) trao nhẫn và trượng quyền cho chư hầu thế tục của mình để trở thành Tu Viện Trưởng hay Giám Mục, và trước nghi lễ Hoàng Ðế buộc người đó phải hứa trung thành và tôn kính mình].
~ struggle Xem trên
lay ~ Tục nhân nhận thánh chức, người đời nhận lễ thụ quyền thánh chức [do nhân sĩ ngoài giáo hội tiếp nhận thánh chức].

invocation

1. Kính lễ, cầu đảo (kỳ cầu), khẩn cầu 2. Lời cầu khấn, kinh văn cầu nguyện.

invocatory

1. Kinh văn trong nghi thức kêu cầu 2. Thuộc cầu nguyện, hô cầu, kỳ nguyện, cầu thần cứu trợ

involvement

Tham dự, hiến thân, dấn thân, can dự

inwardness

1. Nội chất, bản chất nội tại, nội tính, ý nghĩa nội tại 2. Tâm tính, linh tính, chân tâm, thành ý,tinh thần.

ipsissima verba Christi (L.)

Lời chính do miệng Ðức Giêsu đã nói, Kitô chân ngôn, Giêsu tự ngôn.

ipsissima vox Christi (L.)

Xem trên.

irenics

Thần học về hoà bình, thần học hợp nhất, chủ nghĩa hoà bình, hiệp điều luận [thần học chủ trương sự hoà hợp giữa các giáo phái].

irrational

Thuộc phi lý tính, phản lý tính, vô lý tính, bất hợp lý, hoang đường, vô lý.

irrationalism

Sự phi lý tính, chủ nghĩa phi lý tính, niềm tin phi lý tính, hành vi phi lý tính, tư tưởng bất hợp lý.

irrationality

Vô lý tính, bất hợp lý, bội lý, vô điều lý, phi lý.

irregularity

1. Bất qui tắc, bất hợp qui cách, phi chính qui, phá cách, bất đối xứng 2. Vi pháp, hành vi vi pháp.

irrelevance, -cy

Bất quan thiết, bất tương quan, bất tương can, vô quan, không quan hệ gì.

irreligious

Thuộc vô tôn giáo tính, vô tôn giáo, không niềm tin tôn giáo, phi tôn giáo, bất kính thần, không tín thành.

irreversible

Thuộc không thể chuyển ngược, không thể đảo nghịch, không thể lật ngược, không thể lui ngược, không thể thoái hóa, không thể biến đổi, không thể thủ tiêu, không thể phế trừ, phi hối.

Irvingianism, Irvingism

Xem dưới, tư tưởng Irvingites.

Irvingites

Phái Irvingites [một danh xưng khác của Giáo Hội Công Giáo tông truyền. Xem Catholic Apostolic Church].

Islam

1. Hồi giáo 2. (collective) Danh xưng tín đồ Hồi giáo.

isagogics

Tự luận học, nhập môn chú giải Thánh Kinh học [môn học có tính cách dẫn nhập nói chung, đặc biệt chỉ môn nghiên cứu Thánh Kinh văn học sử, được coi như phần dẫn nhập của khoa chú giải kinh văn].

issue

1. Vấn đề, tranh điểm [điểm tranh chấp, tranh luận], án kiện 2. Phát xuất, xuất ra [cách nói cho rằng Thánh Thần nguyên bởi Ngôi Cha và Ngôi Con mà sinh ra].

iudicium solemne (L.) (solemn judgement)

Phán quyết long trọng, định đoán trịnh trọng [cách phán quyết tín lý đặc biệt của Ðức Giáo Hoàng và Ðại Công Ðồng].

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page