E

early church

Giáo hội sơ khai

earthly city

Vương quốc trần thế, nước thế gian

Easter

Lễ Phục Sinh, Lễ Vượt Qua

Eastern Church

Giáo Hội Ðông Phương [thoạt đầu để chỉ Giáo Hội thuộc miền đông đế quốc La Mã, thời nay để chỉ bất cứ đoàn thể Kitô giáo nào theo lễ nghi Ðông Phương].

Eastern Catholic Church

Giáo Hội Công Giáo Ðông Phương, Giáo Hội Thiên Chúa Giáo Ðông Phương [chỉ Giáo Hội Ðông Phương nào hỗ tương, thông hiệp với Ðức Giáo Hoàng Công Giáo].

Eastern Orthodox Church

Giáo Hội Chính Thống Ðông Phương [Giáo Hội Kitô Giáo miền Ðông Âu, Tây Á, Bắc Phi. Năm 1504 vì phản đối uy quyền giáo triều La Mã mà tổ chức thành 4 Giáo chủ thuộc đông Ðế Quốc La Mã].

Eastertide

Mùa Phục Sinh, thời kỳ Phục Sinh [để chỉ thời kỳ từ lễ Phục Sinh tới lễ Thăng Thiên (40 ngày), hay tới lễ Chúa Thánh Thần Hiện Xuống (50 ngày), hay tới lễ Chúa Ba Ngôi (57 ngày)].

ebed Yaweh (H.)

Xem servant of Yaweh.

Ebionites

Phái Ebionite [một lạc phái do người Do Thái thuộc thế kỷ thứ nhất tới thế kỷ thứ hai, chủ trương Ðức Kitô chỉ là con của ông bà Giuse và Maria mà thôi; họ coi việc tuân giữ luật Môi-sen như điều kiện thiết yếu để được cứu rỗi].

ecce homo (L.)

Ðây là con người (Gioan 19,15).

ecclesia (L.Gr.)

1. giáo hội, tập hội, đoàn thể, tập đoàn. 2. Thánh đường, giáo đường, nhà thờ, nhà hội.
~ discens (L.) (Learning church) Giáo hội thụ giáo, Giáo Hội đang học tập [chỉ giáo dân, tín hữu].
~ docens (L.) (Teaching church) Giáo hội thuyếùt giáo, Giáo Hội giảng đạo, Giáo Hội chỉ đạo [chỉ hàng giáo sĩ và giáo phẩm với quyền giảng dạy].
~ semper reformanda (L.) Giáo hội không ngừng canh tân.

ecclesiarch

Giáo Trưởng, Giáo Chủ, thành viên trong giáo hội, [vị cai quản giáo hội, đặc biệt chỉ các thành viên trong Giáo Hội Chính Thống Ðông Phương].

ecclesiastic

1. Giáo Sĩ, Mục Sư, Nhà Truyền Giáo. 2. Thuộc về giáo hội, thuộc về giáo sĩ, thuộc về mục sư.
~ doctrine Giáo điều, giáo lý, giáo huấn.

ecclesiastical

Thuộc về giáo hội, thuộc về giáo sĩ, thuộc về mục sư.
~ censure Giới luật trừng phạt của Giáo Hội. [người vi phạm giáo luật cách công nhiên làm nguy hại đến đời sống đạo của những tín hữu khác cũng như tình trạng chung của giáo hội, bị một vị có thẩm quyền trong giáo hội xử án công khai và trừng phạt].
~ discipline Kỷ luật của giáo hội.

ecclesiola in ecclesia (L.)

Giáo hội địa phương, giáo hội địa phương trong giáo hội hoàn vũ, những đoàn thể trong giáo hội. [tên gọi riêng cho từng đoàn thể giáo hữu riêng biệt, vì tất cả đều thuộc về một giáo hội hoàn vũ duy nhất].

ecclesiologic, -al

Thuộc về giáo hội học, thuộc về thần học giáo hội

ecclesiology

Giáo hội học, môn học chuyên về những vấn đề liên quan đến giáo hội.
eucharistic ~ Học thuyết về Bí Tích Thánh Thể trong Giáo Hội [phát sinh vào thời các Tông Ðồ, nhận thức rằng mỗi khi giáo hội địa phương cử hành bí tích Thánh Thể, Chúa Kitô đích thân đến ngự trị trong giáo hội và làm cho giáo hội địa phương trở thành một giáo hội hoàn hảo].
Roman ~ Học thuyết về giáo hội La Mã [thời Trung Cổ, quan niệm về giáo hội theo Ðức Thánh Cha Gregory VII (1073-1085), cho rằng toàn thể Giáo Hội tương tự một Giáo Phận của Ðức Thánh Cha, các Ðức Giám Mục của các giáo hội địa phương tương tự các cha sở trong giáo phận của Ðức Thánh Cha].
universal ~ Học thuyết giáo hội hoàn vũ [thời các Thánh Giáo Phụ coi giáo hội hoàn vũ như là một đơn vị căn bản, và giáo hội địa phương như những phần tử chưa hoàn hảo của giáo hội hoàn vũ].

eclecticism

Lý thuyết thu thập, chủ nghĩa thu thập lý thuyết từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau, phái thu thập trích ý [lý thuyết hoặc học phái chuyên thu góp hoăc tổng hợp các ý tưởng từ những lý luận hoặc chủ thuyết hoàn toàn khác nhau, không tương hợp với nhau].

economy of salvation

Công trình cứu chuộc, chương trình cứu độ, kế hoạch cứu rỗi.

ecosystem

Hệ thống sinh thái [hệ thống những yếu tố trong thế giới tự nhiên liên quan với nhau, cũng là hệ thống tuần hoàn trong khoa học nhân văn, như mức sống sinh hoạt, tiêu chuẩn thủy địa cầu dùng, tổ chức xã hội v.v... biến thành một hệ thống liên quan hỗ tương nhau].

ecstasy

chiêu hồn, truy điệu quỷ thần, xuất thần, nhập thần, vong ngã, vong hình, cuồng vui, thân ngoại cảnh giới [hoạt động với một cảm giác đang ở trong trạng thái siêu vượt thế giới tự nhiên].

ecstatic

(như trên).

ecumenical

Có tính cách phổ quát, phổ biến, toàn thể, đại kết, thuộc về Giáo hội hoàn vũ, thuộc về toàn thể Kitô Giáo.

ecumenical church convention

Ðại nghị hội, hội nghị khoáng đại [những cuộc đại hội gồm đủ các đại biểu của các giáo phái Kitô giáo để thảo luận về giáo lý hoặc một sự việc].

ecumenical council

Công Ðồng Chung [hội đồng Giám Mục trên khắp thế giới cùng với Ðức Thánh Cha hội họp. Thường để quyết định những vấn đề thuộc tín lý, phụng vụ, giáo luật sau đó ban hành để mọi tín hữu cùng tuân giữ].

ecumenical creed

Kinh Tin Kính của Công Ðồng [thí dụ Kinh Tin Kính của các Tông Ðồ (Apostles' Creed), Kinh Tin Kính của Công Ðồng Nicea (Nicene Creed), v.v... ].

ecumenical movement

Phong trào hợp nhất, phong trào đại đồng, phong trào đại kết, phong trào liên hiệp các Giáo hội [những cố gắng nhằm giải toả những cách biệt giữa các giáo hội Kitô giáo khác nhau, thống nhất trong một đức tin, một Thiên Chúa, có tính cách đại đồng, Tông truyền, hoặc những tổ chức nhằm mục đích hiệp nhất tương tự].

ecumenical patriarch

Công Ðồng các Thượng Phụ [các vị lãnh đạo của giáo hội Chính Thống Giáo].

ecumenical theology

Thần học đại kết, thần học đại đồng [thay thế cho thần học tranh luận (controversial theology), chú trọng đến sự hiệp nhất Thần học Kitô giáo, khắc phục những dị biệt và cùng giải quyết theo một mục đích chung].

ecumenism

1. Chủ nghĩa đại đồng, chủ nghĩa đại kết, hiệp nhất luận, chủ nghĩa hiệp nhất [liên quan đến phong trào nghiên cứu thần học hiệp nhất]. 2. hiệp nhất.
Catholic ~ Chủ nghĩa đại đồng của giáo hội Công Giáo [chỉ Sắc Lệnh về sự hiệp nhất của Công Ðồng Vatican II. Nhấn mạnh đến những điểm tương đồng giữa các giáo hội Kitô giáo và nhằm tiến tới sự hiệp nhất].

Eden

Vườn địa đàng.

edict

Chỉ dụ, sắc lệnh, chiếu thư, bố cáo.

edification

Thiết lập, chỉ đạo, bồi dưỡng tâm linh, giáo hóa, khởi phát, khai đạo, [cải tiến tinh thần đạo đức trong con người].

eduction

1. Lấy ra, rút ra, khởi phát. 2. suy đoán, suy luận.

efficacia (L.)

như efficacy.

efficacy

Hiệu lực, công hiệu, tác dụng, hiệu năng, công năng.

egalitarianism

Chủ nghĩa bình đẳng [chủ trương tất cả mọi người đều có quyền lợi bình đẳng trên mọi lãnh vực, về chính trị, kinh tế, và xã hội].

ehje (H.) (I am)

Ta là, tôi tồn tại, tôi hiện hữu.

ehje áscher' ehje (H.) (I am the one who I am)

tôi chính là tôi, Ta là Ðấng Hằng Hữu (Xuất Hành 3,14).

eikon như Iconeisegesis

Tự ý giải thích Thánh Kinh, Giải Thích Thánh Kinh theo ý chủ quan.

ekklesia (Gr.)

như ecclesia.

El (H.)

Hình thức số ít của Elohim.

elder

như presbyter.

election

Tuyển lựa, tuyển chọn, tuyển gọi, tuyển cử, tuyển nhiệm.
doctine of ~ Học thuyết tuyển chọn, giáo lý về việc tuyển chọn [nhận thức rằng khi thực hiện chương trình cứu chuộc, Thiên Chúa đã tuyển chọn con người để cộng tác, tuy nhiên không hủy diệt tự do của con người, nhưng ngược lại, thúc đẩy con người tự quyết định và cố gắng thực hiện]

elementum et verbum (L.)

[Từ dùng trong bí tích], chất thể và mô thức, chất liệu và lời đọc.

elevation

1. đề cao, cất nhắc. 2. tuyên dương, tôn vinh. 3. cao siêu, cao thượng, cao tôn.
~ of the Host Tôn vinh Thánh Thể, đưa cao Thánh Thể để tôn vinh.

Elijon (H.)

như Eljon.

Eliyon (H.)

như Eljon.

Eljon (H.)

Ðấng Chí Cao, Ðấng Chí Tôn, Ðấng Tối Cao [tên gọi Thiên Chúa dùng trong Cựu Ước].

Eloah (H.) Hình thức số ít của Elohim. Elohim (H.)

Thiên Chúa, Thần [tên gọi Thiên Chúa dùng trong Cựu Ước, nói lên Thiên Chúa là Ðấng Quyền Năng, cũng là tên gọi của các thần ngoại giáo].

emanation

1. phát xuất, phát tán, phóng xạ. 2. vật phát xuất, vật phát tán.

emanationism

thuyết xuất phát [chủ trương linh hồn của mỗi người là từ bản thể của Thiên Chúa phát xuất ra].

emancipation

Giải phóng, giải thoát, giải trừ, thoát ly.

embodiment

Cụ thể hóa, thể hiện, bản thể và hình thể, hóa thân, biểu hiện cụ thể.

eminence

Trổi vượt, địa vị cao, hiển chức, hiển danh, cách tôn xưng với các Hồng Y Giáo Chủ.
way of ~ phương thức siêu việt, trác việt pháp, phép thăng cao [lấy cái "tại" "hữu" suy lên tới cảnh "hữu" siêu việt vô hạn, hay lý tưởng hóa đặc tính của con người để miêu tả đặc tính của thần linh].

Emmanuel

Thiên Chúa ở cùng chúng ta.

empirical theology

Thần học kinh nghiệm, [môn thần học với quan niệm Thượng Ðế qua kinh nghiệm].

Encratism

Chủ nghĩa Encratism (giống như chữ dưới).

Encratites

Phái Encretates, Phái Cấm Giới, [Một số Kitô hữu thời Giáo Hội Sơ Khai chủ trương cữ rượu thịt, sắc dục, và đã dùng nước thay thế rượu để cử hành bí tích Thánh Thể].

encyclycal

Thông điệp, Tông huấn; thư mục vụ của Giám Mục [trước kia dùng để gọi các văn thư mục vụ của các Giám Mục địa phương, nay chỉ dùng trong giới hạn các thông điệp hay tông huấn của Ðức Thánh Cha].

end

(1)Mục đích, mục tiêu, tôn hướng, tôn chỉ, (2) chung cuộc, kết cuộc, kết qủa, cuối cùng, điểm kết, cùng tận, tử vong. (3) chung kết, hoàn tất, kết thúc, hoàn thành.
~ of the word Ngày tận thế, ngày thế mạt.

endowment

Thiên phú, thiên phận, tư chất, ân sủng, tài năng.

energism

Năng lực chủ nghĩa, động lực chủ nghĩa, phấn đấu chủ nghĩa [quan điểm cho rằng điểm tối cao của sự thiện chính là sự gia tăng nổ lực bởi sức mạnh của con người chứ không phải là lạc thú hay những thỏa mãn].

energumen

(1) người bị qủi ám, người bị qủi nhập, (2) người cuồng tín, tín hữu cuồng nhiệt.

energy

Năng, lực, thế năng, năng lực, khí lực.

engagement

(1) hôn ước, đính hôn, (2) nghĩa vụ, chức vụ, chức nghiệp, công vụ sứ đồ, (3) dấn thân, tòng sự, (4) ước định, lời hứa, bảo chứng, ý hướng kiên quyết.

enhypostasia

Lưỡng tính tương thông [ý chỉ thiên tính hay nhân tính của Ðức Kitô, tính nầy hoàn toàn có trong tính kia, trong thiên tính bao gồm hoàn toàn nhân tính, và ngược lại trong nhân tính bao gồm hoàn toàn thiên tính].

enhypostatize

Du nhập vào trong một thể tự lập khác, du nhập vào trong một bản thể khác.

enlightenment

(1) Sáng soi, khai minh, khởi phát, mở đường, giáo hóa, (2) phong trào chiếu sáng, thời kỳ khai minh [là phong trào hay trào lưu tư tưởng chủ trương dùng lý tính con người để chế ngự toàn thể văn hóa hay tư tưởng nhân loại, đặc biệt là vào khoảng thế kỷ 17 và 18 với phong trào mệnh danh là E- ].

ens cogitans (L.)

Vật có tư duy (tư duy vật), vật có linh hồn lý trí.

ens et bonum convertuntur (L.)

Hữu thể với thiện toàn giao hoán, hữu thể là thiện mỹ, hữu thể với thiện toàn là nhất thể lưỡng diện.

ens et unum covertuntur (L.)

Hữu thể với hiệp nhất giao hoán, hữu thể là toàn thể, hữu thể với hiệp nhất là nhất thể lưỡng diện.

ens et verum convertur (L.)

Hữu thể với chân lý giao hoán, hữu thể là chân lý, hữu thể với chân lý là nhất thể lưỡng diện.

ens realissimum (L.)

Hữu thể chân thật tuyệt đối, thực thể tối cực.

entitative

Tồn hữu công năng.

entity

Thực thể, hữu thể tồn tại.

environment

(1) Hoàn cảnh, trường hợp, chu vi, (2) cảnh bao quanh, cảnh chung quanh, ngoại vi.

eon

Xem aeon

eonian

Xem aeoian

Ephesus, Council of

Ðại Công Ðồng Êphêsô [Ðại Công Ðồng được triệu tập tại Êphêsô, Tiểu Á, năm 431].

epicheia

Xem epikeia

epiclesis (Gr.)

Lời nguyện làm phép, kinh cầu xin, lời nguyện cầu xin Chúa Thánh Thần [trong bí tích Thánh Thể thời cổ xưa của Giáo Hội Chính Thống Ðông Phương Hy lạp, đây là lời cầu xin Chúa Thánh Thần ngự đến để biến bánh rượu trở nên Mình và Máu Chúa Kitô].

epikeia (Gr.)

Quyền tạm thời thích nghi, nguyên tắc công bình giải thích, [trong hoàn cảnh đặc biệt, vì lợi ích tối đa cho con người, dùng phương pháp chấp hành quy định luật pháp vượt ra ngoài, không câu nệ theo ý nghĩa từng chữ của bộ luật].

epiklesis (Gr.)

Xem epiclesis

epiphany

(1) Hiển hiện, xuất hiện [sự hiển hiện của thần minh hay của những thực thể siêu tự nhiên], (2) (E-) Lễ Chúa Hiển Linh (Lễ Ba Vua) [hằng năm vào ngày 6 tháng Giêng, lễ kỷ niệm các Ðạo Sĩ lại triều bái Chúa].

epiphenomenon

Hiện tượng phụ, hiện tượng ngoại lệ, nhiều biến chứng phát sinh đồng thời.

episcopacy

(1) Phẩm chức Giám Mục, Chức vị Giám Mục, thể chế Giám Mục, (2) (danh từ chung) Giám Mục.

episcopal

(1) Thuộc về chức Giám Mục, (2) (E -) Thuộc về Thánh Công Hội (thuộc về Giáo Phái Episcopal của Anh Giáo).

Episcopal Church

Thánh Công Hội (Giáo Hội Episcopal) [Giáo Hội Anh Giáo tại Mỹ (Anglican Church), diễn tả Giáo Hội được điều hành theo thể chế của các Giám Mục] (tiếng Anh: The Episcopal Church; tiếng Mỹ: The Protestant Episcopal Church).

episcopal collegiality

Giám Mục Ðoàn, Hội Ðồng Giám Mục [dưới sự lãnh đạo của Ðức Thánh Cha, và các thành viên là toàn thể các Giám Mục trên thế giới].

epicopal power

Quyền Giám Mục, chức quyền mục vụ, quyền mục vụ.

episcopal synod

Thượng Hội Ðồng Giám Mục, Ðại Hội nghị của các Giám Mục.

Episcopalian

(1) thuộc về Thánh Công Hội (thuộc về Giáo Phái Episcopal của Anh Giáo). (2) các tín đồ của Thánh Công Hội (các giáo hữu thuộc Giáo Phái Episcopal của Anh Giáo), (3) (e -) thuộc về thể chế Giám Mục.

episcopalism

Chủ nghĩa Giám Mục, chủ nghĩa thể chế Giám Mục [ (a) thường dùng để chỉ giáo lý và tổ chức của Thánh Công Hội (Giáo Phái Episcopal của Anh Giáo), (b) học thuyết chủ trương rằng quyền tối cao trong Giáo Hội không phải chỉ thuộc về Ðức Thánh Cha mà thuộc về toàn thể Giám Mục hoàn cầu, bất luận họ phân tán hay tập hợp theo hình thức một đại công đồng].

episcopate

(1) Giám Mục đoàn, (2) Chức vụ Giám Mục, Giáo Phận đương nhiệm của Giám Mục, nhiệm kỳ Giám Mục. monarchical ~ Giám Mục theo thể chế quân chủ, thể chế chỉ có một nguyên thủ, thể chế tập trung quyền hành trên Giám Mục.

episcopus (L.)

Xem chữ Bishop (Giám Mục).
~ in partibus infidelium (L.) Giám Mục nơi dân ngoại, Giám Mục vùng truyền giáo.
~ in proprius (L.) Giám Mục có quyền hành cai trị trong lãnh vực của mình. Giám Mục Chánh Tòa, Giám Mục Giám Quản.

episkopos (Gr.)

Giám Quản, Giám Mục [người lãnh đạo của đoàn thể giáo dân trong mỗi Ðịa Phận, hoặc người điều hành Giáo Hội vào thời kỳ Giáo Hội Sơ Khai].

epikope (Gr.)

Giống như chữ episcopate.

eponym

Danh tổ [danh xưng của một nước, một dân tộc; tên gọi người khai quốc, lập quốc. Như chữ Adong (Adam) trong sách Sáng Thế Ký có nghĩa là "người", trở thành danh tổ của loài người].

equalitarianism

Giống như chữ egalitarianism.

equilibrium

Cân bằng, thăng bằng, lực thăng bằng, không sai lệch, trạng thái cân bằng.

equiprobabilism

Hai cái có thể nhập làm một [hai loại hành vi đạo đức giống nhau có thể nhập làm một, có thể xếp chung thành một].

equity

(1) quân bình, công bằng, công đạo, công chính, không thiên vị, ngay chính. (2) phép thăng bằng [để khuyếch trương, bổ sung hoặc loại bỏ những thể thức luật pháp có tính cách hẹp hòi gây ngăn cách chia rẽ; và để thay thế, phát triển thêm những nguyên tắc hợp lý hơn và đúng với nguyên tắc].

Erastianism

Chủ thuyết Eratus, học thuyết quốc gia toàn năng [học thuyết của thần học gia Thomas Eratus (1524 - 1583) vào thế kỷ 16, chủ trương tất cả các hình phạt tội nhân nên trao cho luật pháp quốc gia xử trị, và không thừa nhận Giáo Hội có thẩm quyền quy định luật pháp hoặc ra hình phạt cho người ta].

eros

(1) Bản năng phái tính, bản năng sinh mạng, ái tính, tính dục, bản năng sinh tồn, (2) ái tình, ái mộ,tình ái, tình dục, yêu thích khoái cảm.

eroticism

Cảm giác của ái tính, xu hướng của ái tính, tình dục, chủ nghĩa tình dục.

erwath dabar (H.)

Sự việc đáng hổ thẹn [theo sách Thứ Luật 24:1 ghi lại rằng luật Moisen cho phép để ly dị vợ mình nếu phát giác ra trước khi kết hôn nàng đã có những hành vi bất hợp pháp].

eschatological elements

Những nguyên tố thế mạt, những nguyên tố cánh chung [chỉ sự chết, sống lại, phán xét, vĩnh cữu...những sự kiện liên quan đến đời sống của con người và thế giới thời cánh chung].

eschatologism

(1) Chủ nghĩa xuất thế [sau Ðại Thế Chiến thứ II, ở Tây Âu phát sinh một môn phái phản nghịch lại với lập trường của chủ nghĩa thần học nhập thế (incarnationism): họ có cái nhìn rất bi quan đối với những lao động khó nhọc ở trần thế và chỉ chú trọng tới ân sủng siêu nhiên cùng với những đặc tính tuyệt đối của nước trời]. (2) Chủ nghĩa thế mạt [chủ thuyết cắt nghĩa những lời rao giảng của Ðức Kitô qua những hoạt động của Ðấng Messiah theo một tương lai rất gần (sắp đến nơi rồi), họ chủ trương rằng lúc đó sẽ có thể nhìn thấy rõ ràng sự thống trị của Thiên Chúa trên trần thế với những hoạt động và sứ mạng của Ðức Giêsu Kitô được thực hiện cách viên mãn].

eschatologists

Môn phái xuất thế, người theo chủ nghĩa thế mạt.

eschatology

Học thuyết thế mạt, thần học về thế mạt, thần học về cánh chung, học thuyết hậu thế [suy tư về sự tái lâm của Ðức Giêsu Kitô, sự cánh chung của nhân loại, hoàn tất chương trình thực hiện công việc cứu độ của Thiên Chúa cách mỹ mãn].
anticipated ~ Học thuuyết chuẩn bị thế mạt, hướng vọng về cánh chung, học thuyết chuẩn bị cho ngày cánh chung sẽ đến.
cosmic ~ Học thuyết về vũ trụ vào ngày thế mạt [học thuyết cho rằng nước Thiên Chúa sẽ chuyển biến toàn thể vũ trụ thời thế mạt].
final ~ Học thuyết về ngày tận thế, học thuyết về ngày cuối cùng của thế mạt [học thuyết cho rằng nhờ vào sự Giáng Sinh ra đời làm người của Chúa Con mà có ngày thế mạt, và Ðức Giêsu Kitô lại đến lần thứ hai để hoàn tất cách viên mãn công trình cứu chuộc].
futuristic ~ Học thuyết về ngày thế mạt ở tương lai [học thuyết cho rằng trong tương lai mới có yếu tố viên mãn của ngày thế mạt].
inaugurated ~ Học thuyết về ngày thế mạt cho rằng đã khởi sự nhưng chưa hoàn thành.
presentic ~ Học thuyết về ngày thế mạt hiện tại [học thuyết cho rằng ngay bây giờ, ngay trong lúc nầy đã có yếu tố của ngày thế mạt].
realized ~ Học thuyết thế mạt thực tế, học thuyết cánh chung hiện thực [học thuyết cho rằng tất cả những sự kiện Chúa Con xuống thế làm người, rao giảng, chịu chết và sống lại v.v... đã kết thành sự quang lâm của nước Thiên Chúa, và thế giới đã bắt đầu đi sâu vào ngày thế mạt].

eschaton

Thế mạt, cánh chung, chung cuộc [ Giống như chữ eschatological elements].

esoteric

(1) thuộc về huyền bí, thuộc về mầu nhiệm, thuộc về bí mật, thuộc về thần bí giáo, (2) Thần bí giáo, thần bí luận, (3) người truyền bá thần bí giáo.

esse (L.)

Giống như being.

essence

Bản chất, bản tính, tính chất, thực chất, tinh chất.
metaphysical ~ Bản chất siêu hình [thực thể siêu việt, tuy có sinh thành và biến hóa, nhưng lại tùy thuộc vào một bản chất tinh thần bất sinh và bất biến].
physical ~ Bản chất hình thể, thực thể [bản chất của sự vật, thực tại và có thể phát sinh hữu hiệu].

Essenes

Phái Essenes [khoảng thế kỷ thứ hai trước Công Nguyên cho đến thế kỷ thứ hai, những đoàn thể hoặc các hội dòng của những người Do Thái Palestine sống theo nguyên tắc cộng sản với cuộc sống khắc khổ triệt để].

essentia (L.)

Giống như essence.

essentialism

Chủ nghĩa bản chất [học thuyết nhấn mạnh về bản chất và đối lập với tồn tại].

establishment

(1) Thiết lập, thiết kế, quy định, sáng lập, khai sáng, xác định, cố định, (2) Trật tự, cơ cấu, tổ chức, quy củ, (3) Quốc giáo.
theology of ~ Thần học của chế độ [những người bất mãn về tổ chức của Giáo Hội và chế diễu tổ chức tông truyền của giáo hội là chỉ để thỏa mãn những người có thánh chức].

estrangement

xa lạ, xa cách, cách ly, ly biệt.

eternal

(1) vĩnh viễn, vĩnh cữu, vô cùng, vô tận,bất diệt, bất biến, (2) Ðấng trường cữu, Thần, Thượng Ðế.
~ life Trường sinh.
~ sacrifice Hy tế trường sinh [cái chết của Chúa Kitô trên thập giá có thể nói được là một cuộc hiến tế chỉ một lần nhưng vĩnh viễn xóa tội trần gian, và có giá trị cao nhất so với những hy tế trong Cựu Ước].

eternity

Sự vĩnh viễn, sự trường cửu, sự trường tồn, vô cùng vô tận, vô thủy vô chung, thế giới trường cữu, bất diệt.

ethics

Luân lý học, luân lý quan, đạo đức học, triết học đạo đức [những lý luận, nghiên cứu về sự thực luân lý, giá trị luân lý, quy luật luân lý, tiêu chuẩn luân lý, những đức tính hành vi, những hiện tượng lương tâm v.v...].

ethos

(1) Tính cách, khí chất, (2) tinh thần dân tộc, trào lưu tư tưởng của xã hội, phong thái khí cách.

etiology

Giống như aetiology.

euangelion (Gr.)

Phúc Âm, Tin Mừng.

Eucharist

(1) Thánh Thể, Mình Máu Thánh (2) Thánh Lễ, Bí Tích Thánh Thể, Tiệc Thánh [Giống như sacrement of the Eucharist].

eucharistic

(như trên)
~ elements Bánh rượu trong Tiệc Thánh.
~ liturgy Phụng vụ Thánh Lễ.
~ presence Sự hiện diện của Bí Tích Thánh Thể, sự hiện diện của Mầu Nhiệm Thánh Thể [sự hiện diện thực sự của Ðức Kitô trong Bí Tích Thánh Thể].
~ sacrifice Thánh Lễ Hy Tế, Hy Lễ Tiệc Thánh [Thánh Lễ Misa].
~ species Hình tượng bánh rượu.
~ theology Thần học Thánh Thể, Thần học Tiệc Thánh.

eugenics

Ưu sinh học, nhân chủng lương thiện cải hóa học [môn học nghiên cứu để hoàn hảo hóa nhân loại bằng cách kiểm soát những yếu tố di truyền trong con người, và cải thiện môi sinh xã hội].

eulogia

Bánh chúc phúc [ở Giáo Hội cổ thời, sau Tiệc Thánh có nghi thức phân phát bánh chưa truyền phép cho những người chưa được phép dự Tiệc Thánh].

Eunomians

Lạc phái Eunomian [thế kỷ thứ 4, 5, Eunomius ( ? ~ 395?) lập ra dị phái ly khai, chủ trương Thiên Chúa là Ðấng Tuyệt Ðối, nơi Ngài mọi danh xưng và thuộc tính đều là những từ đồng nghĩa. Tư tưởng nầy gần giống với lạc thuyết Arians].

euthanasia

(1) Chết êm dịu, chết không đau đớn, an lạc tử [những việc làm hay những phương pháp để giúp người bệnh chết nhanh chóng và êm dịu để kết thúc sự đau khổ mà không tiếp tục trị liệu nữa].

Eutychianism

Chủ nghĩa Eutyches [thế kỷ thứ 5, Eutyches (?378 ~ 454) đề xướng học thuyết cho rằng Ðức Kitô vốn từ trước đã có hai bản tính, và vào lúc Ngài Giáng Sinh thì thần tính và nhân tính kết hợp lại thành một].

evangeliar

Bốn bộ Phúc Âm.

evangeliary

Một phần của bốn bộ Phúc Âm.

evangeliarium (L.)

Xem Evangeliar

evangelical

(1) Thuộc về Phúc Âm, thuộc về những người theo chủ nghĩa Tin Mừng, (2) Phái Tin Mừng, phái phục nguyên [học phái hay những đoàn thể của Tin Lành lấy bản chất Tin Mừng làm nội dung chính yếu cho giáo lý].

Evangelical Church

Giáo Phái Tin Mừng, Giáo Phái Tín Nghĩa [ở Ðức].

evangelical counsels

Dụ Huấn theo Phúc Âm, ước nguyền Phúc Âm [sau thời Giáo hội sơ khai, danh từ nầy để chỉ ba lời khấn của các dòng tu: khó nghèo (thanh bần), trong sạch (khiết tịnh), vâng lời (phục tùng)].

Evangelical movements

Phong trào Tin Mừng [phong trào ở thế kỷ 16 do M. Luther 1483 ~ 1546, muốn cải cách Giáo Hội để trở về với thực tiễn và lý tưởng Tân Ước cơ bản của Giáo Hội thời ban đầu bằng xúc tiến việc chú trọng đến Tin Mừng].

evangelicalism

Chủ nghĩa Tin Mừng, Giáo lý của Phái Tin Mừng, Ðạo Tin Mừng [nghĩa rộng chỉ phương pháp truyền đạo hoàn toàn căn cứ vào Tin Mừng của các giáo phái Tin Lành].

evangelism

(1) Truyền bá Phúc Âm, rao giảng Tin Mừng (2) chủ nghĩa Tin Mừng, tinh thần Phúc Âm.
mass ~ Rao giảng Tin Mừng đại chúng, hướng về quần chúng rao giảng Tin Mừng.

evangelist

(1) Tác giả Phúc Âm, Thánh Sử (2) nhà truyền giáo, người rao giảng Tin Mừng.

Eve

Bà Evà [nguyên văn hàm nghĩa "sự sống", "sinh hoạt", theo sách Sáng Thế Ký 3:20 có nghĩa là "mẹ của nhân loại".

event

(1) Sự kiện, đại sự, sự cố, biến cố, sự biến, (2) kết qủa, kết cuộc, chung cuộc.

everlasting

(1) Thuộc về vĩnh cửu, vô cùng, vĩnh hằng, vạn thế bất dịch, liên tục không ngừng, (3) Thần, Thiên Chúa (Ðấng Vĩnh Cửu).
~ death Vĩnh tử, Chết đời đời [trạng thái vĩnh viễn không được hưởng kiến Thiên Chúa].
~ happiness Vĩnh phúc [vĩnh viễn hưởng kiến vinh phúc của Thiên Chúa].

evidence

(1) Chứng cớ, chứng từ, chứng thực hiển nhiên, rõ ràng minh bạch, (2) vết tích, dấu tích, dấu vết, dấu hiệu, biểu hiệu, (3) bằng chứng, chứng minh, minh thị, hiển thị, dùng chứng cớ bảo đảm.

evidences of Christianity

Những chứng cớ của Kitô Giáo, Kitô Giáo chứng nghiệm luận [Những lý luận đề ra để mọi người chấp nhận Giáo Lý của Kitô giáo là xác thực và có chứng cớ].

evil

(1) Ác, hung ác, ác tà, tội ác, bất thiện, ác ma (2) thuộc về ác tà, tội ác, bất thiện.
~ spirit Ác thần.

evolutility

Ðặc tính tiến hoá, đặc tính phát triển.

evolution

Tiến hóa, khai triển.
theory of ~ học thuyết tiến hóa.

evolutionism

Chủ nghĩa tiến hóa [(a) nghĩa rộng: học thuyết chủ trương vũ trụ, nhân loại, sinh vật, tất cả đều tiến hóa mà thành, (b) học thuyết cho rằng Tôn Giáo là do nhu cầu nội tại của nhân linh cần có Thượng Ðế mà thành, và bởi vì chân lý của Tôn Giáo thường phát sinh là do tự bởi một loại bản chất diễn biến mà thành].

ex cathedra (L.)

Uy quyền Tông Tòa, quyền bất khả ngộ, [phương thức Ðức Thánh Cha long trọng công bố một tín điều (với ơn Bất Khả Ngộ)].

ex iure divino (L.) (by divine law)

Bởi Thiên luật, từ thần luật.

ex nihilo (L.) (out of nothing)

từ hư vô.

ex nihilo nihil fit (L.) (nothing comes out of nothing)

Hư vô từ hư vô, từ hư vô phát sinh hư vô, hư không tức sinh hư không [dùng cách phủ định để nhấn mạnh tại hữu tất nhiên, phải từ thực hữu mà ra].

ex officio (L.)

Thuộc quan chức, thuộc quy định do thẩm quyền, thuộc đương nhiên.

ex opere operantis (L.)

Nhân hiệu, nhân hiệu tính, do con người mà sinh ra hiệu qủa, hiệu lực chủ quan, dựa vào chính đương sự mà có được hiệu qủa.

ex opere operatis ecclesiae (L.)

Nhờ vào hành động của Giáo Hội mà có được hiệu qủa.

ex opere operato (L.)

Hiệu quả bởi sự việc, bởi công việc mà phát sinh ra hiệu qủa, hiệu lực khách quan, bởi bản thân phát sinh ra hiệu qủa [ơn cứu rỗi của Chúa Giêsu Kitô và chính dấu chỉ bí tích liên kết nên một, bởi vì chính Bí Tích tự bản thân đã có hiệu qủa cứu rỗi].

ex Patre et Filio (L.) (From the Father and the Son)

Bởi Ðức Chúa Cha và Ðức Chúa Con mà ra.

ex Patre per Filium (L.) (From the Father through the Son)

Bởi Ðức Chúa Cha và nhờ Ðức Chúa Con mà ra.

exaltation

Nhấc cao, vinh quang, siêu thăng, tán dương, đề cao.
~ of Christ Ðức Kitô được đưa lên cao, Ðức Kitô được thăng cao.

examination of conscience

xét mình, tự vấn lương tâm.

exarch

(1) Giám Mục [chức Giám Mục trong Giáo Hội Ðông Phương, địa vị thấp hơn Ðức Thượng Phụ (Patriarch), nhưng có quyền cai quản Tổng Giáo Phận (metropolitan). Ðôi khi còn được gọi là Ðại Giáo Chủ hay Tổng Giám Mục. Ngày nay danh từ nầy dùng để gọi người Ðại Diện Giám Mục đặc trách điều hành hàng Giáo Sĩ] (2) Tổng Giám Mục [Tổng Giám Mục trong Giáo Hội Chính Thống Ðông Phương độc lập].

exarchate

Chức quyền hay địa phận của Giám Mục hay Tổng Giám Mục trong Giáo Hội Chính Thống Ðông Phương (như trên).

Exclusiveuess

(1) Ðặc tính bài ngoại, điều ngoại trừ, (2) Duy nhất tính, chỉ có một, độc chiếm, độc hưởng.

excommunicatus toleratus (L.)

Tuyệt vạ được giảm khinh [người bị vạ tuyệt thông được Giáo Hội giảm khinh, tuy không được hưởng tinh thần ân phúc, nhưng vẫn còn là thành viên trong Giáo Hội].

excommunicatus vitandus (L.)

Người bị vạ tuyệt thông [người bị vạ tuyệt thông nghiêm trọng, bị loại trừ ra khỏi giáo hội và bị tuyệt giao, giáo dân không được liên lạc với họ].

excommunication

Phạt vạ, khai trừ khỏi sổ bộ Giáo Hội, trục xuất khỏi Giáo Hội [những người công khai phản giáo, tin theo lạc thuyết v.v... bị giáo hội xử phạt tuyệt thông].
automatic ~ Tự động bị phạt vạ.

execution

(1) Thực hành, chấp hành, thực thi, thực hiện, hoàn thành, thành tựu, (2) chấp hành tử hình, thụ hình.

exegesis

(1) giải thích Thánh Kinh, chú giải kinh điển, chú thích (2) môn học về chú giải kinh điển, chú thích Thánh Kinh học, nghiên cứu Thánh Kinh học.

exemption

Miễn chuẩn, miễn trừ, giải trừ.

exhomologesis (Gr.)

Cáo tội.

existence

(1) Tồn tại, thực tồn, thực tại, sinh tồn, hiện sinh (2) Vật tồn tại, vật thực tại.

existential

Thuộc về tồn tại, hiện sinh
~ philosophy of religion Triết học tôn giáo hiện sinh
~ theology Thần học hiện sinh [môn thần học dựa theo chủ nghĩa triết học thực tại mà ra].

existentiale (L.)

(1) Trực thuộc hiện sinh, trạng huống thực tại [trạng huống tồn tại căn bản của con người, theo học thuyết của M. Heidegger (1889 ~ 1976) đó là những lo lắng ưu tư trước những hoàn cảnh khốn khó, với bản năng sinh tồn. Theo K. Rahner (1904 ~ 1984), con người tồn tại là nhờ vào chương trình cứu độ của Thiên Chúa, và vì thếù con người chịu ảnh hưởng bởi tiền nghiệm].

exitus-reditus (L.)

Diễn xuất và qui hồi.

exorcism

(1) Trừ qủi, trừ tà, xua đuổi qủi tà, (2) nghi thức trừ qủi.

exorcist

(1) Người trừ qủi, (2) chức trừ qủi [một trong những chức nhỏ trong giáo hội Công Giáo trước khi lãnh chức Giúp lễ và Phụ Phó Tế, ngày nay đã bãi bỏ].

exorcistatus (L.)

Giống như exorcist.

expiation

Chuộc tội, đền tội.

expiration

(1) chung kết, hoàn thành, kết liễu, mãn kỳ, (2) đoạn thì, tử vong.

explicit

biểu lộ, minh bạch, rõ ràng, minh xác, hiển minh, không hàm ẩn.

extension

(1) Trương độ , phạm vi, rộng mở (2) Quãng diễn, nới rộng ra, khuyếch trương, phát triển ra.

external

Bên ngoài, ngoại tại, ngoại biểu, ngoại diện, ngoại quan, ngoại hình, hình thức, ngoại giới, ngoại lai, khách quan.

extinction

Thanh trừ, tiêu diệt, diệt vong, bài trừ.

extra Calvinisticum (L.)

Chủ nghĩa phân ngoại của Calvinisticum [cho rằng Ngôi lời và Nhân Tính của Ðức Kitô kết hợp lại với nhau nhưng chỉ ở ngoại tại].

extra ecclesiam nemo salvatur (L.)

Ngoài Giáo hội, không một ai được cứu rỗi.

extra ecclesiam nulla salus (L.) (outside the Church no salvation)

Ngoài Giáo hội, không có ơn cứu độ [(a) Không lãnh nhận Bí Tích Rửa Tội để gia nhập Giáo hội, không thể có được ơn cứu độ của Ðức Kitô. (b) Trong tình trạng không nhìn nhận con người tự bản tính là có tội, hay trong hoàn cảnh không muốn cố gắng hướng vọng về Chân, Thiện, Mỹ, Thánh, thì vô phương được cứu độ].

extra usum nullum sacramentum (L.)

Ngoại trừ bánh rượu trong Bí Tích Thánh Thể ra, không còn có Mình Máu Thánh nào khác.

extra-canonical

ngoài pháp điển ra, ngoại luật, ngoài Thánh Kinh chánh điển ra.

extra-divine things

Những sự vật ngoài thần linh

extra-liturgical service

Những lễ nghi ngoài nghi thức phụng vụ, những hình thức lễ nghi tự do.

extra-sacreamental

Thuộc về ngoài Bí Tích.

extreme spiritualism

Chủ nghĩa tinh thần cực đoan [tư tưởng của John Wycliffe (? ~ 1384) và của John Huss (1370 ~ 1415) vào thời trung cổ, chủ trương rằng Giáo Hội chân chính là một Giáo Hội vô hình, chỉ gồm những người đã được tuyển chọn đặc biệt từ trước; họ cho rằng nếu chân lý nội tâm tương khắc với giáo huấn Giáo hội, thì phải bỏ giáo huấn Giáo hội mà phục tùng chân lý nội tâm].

extreme unction

Lễ xức dầu khi hấp hối, xức dầu bệnh nhân khi nghiêm trọng.

extrinsicism

Chủ nghĩa ngoại tại [khuynh hướng đối với những phức tạp hiện thực, chỉ nhấn mạnh vào căn cớ ngoại tại, ngoại biểu hay triệt để tuân giữ pháp luật, đạo đức, chứ không chú ý đến căn nguyên nội tại, cấu thành hay bản thể].

exultet

Bài ca công bố Phục Sinh, tụng ca Phục Sinh.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page