D

daemon

Xem demon.

daemonology

Xem demonology.

daimon

Xem demon.

damnatio (L.)

Xem damnation.
~ in globo (L.) Kết tội cách tổng quát [một trong những hình thức phẩm định thần học, kết tội tổng quát một lập trường].
~ in specialis (L.) Kết tội cá biệt [một trong những hình thức phẩm định thần học, kết tội cá biệt một mệnh đề nào đó].

damnation

Chịu phạt, trừng phạt, xử phạt, hình phạt, buộc tội, hủy hoại.

Daoism

Ðạo giáo, Ðạo gia.

day of the Lord

Ngày Chúa nhật, ngày của Chúa, ngày của Thiên Chúa.

de condigno (L.)

Thuộc tương xứng, đích đáng.

de facto (L.) (in fact)

Cứ thực, thực ra, thuộc hiện thực, thuộc thực tế

de fide (L.)

Có liên quan đến tín ngưỡng, thuôïc đức tin

de fide definita (L.) (of defined faith)

Về tín lý được xác định, định đoán [qua Giáo Hoàng hay Ðại Công Ðồng Chung long trọng ban bố, nhận rằng chân lý đó được Thiên Chúa trực tiếp mạc khải].

de jure (L.) (by right and by law)

Về pháp lý, chiếu theo pháp lý, trên pháp luật.

de jure divino (L.) (by divine law)

Chiếu theo Thiên luật, thần luật.

de jure humano (L.) (by human law)

Chiếu theo nhân luật.

de novissimis (L.) (about the last things)

Thế mạt luận, mạt thế luận, những sự vật mới nhất.

deacon

Phó tế, thầy sáu, phụ tế, trợ tế [một trong những chức thánh thuộc hàng giáo sĩ của Giáo hội. Cấp trật phải lãnh trước khi tiến chức Linh mục ở Giáo Hội Công Giáo; chuyên lo việc phụng vụ].
permanent ~ Phó tế vĩnh viễn.
temporary ~ Phó tế tạm thời [là chức cần lãnh trước khi tiến chức Linh mục].

deaconess

Nữ phó tế [Giáo hội lúc sơ khai đã chính thức ủy nhiệm dành cho những người nữ tự hiến mình để phục vụ các nữ tín hữu. Tới thế kỷ thứ 19 bắt đầu thành một thánh chức ở một số giáo phái Tin lành].

death of God

Cái chết của Thượng Ðế, sự chết của Thần.

decalogue

Thập giới; xem commandment.

declaration

Tuyên ngôn, dụ cáo, lời minh xác, tuyên cáo, công cáo.

Declaration of Utrecht

Tuyên ngôn Utrecht [là tuyên ngôn căn bản về giáo lý của phái Công giáo cổ; mãi tới năm 1889, Giám mục phái này tại tập hội Utrecht mới định ra].

declaration theory

Luận thuyết tuyên bố, tuyên bố luận [lý luận của một số phái Tin lành; cho rằng trước khi thực sự lãnh Bí Tích , thì con người đã nên công chính do sự thống hối; vì thế lời xá giải trong Bí Tích Giải Tội thuần chỉ mang tính cách tuyên bố mà thôi].

decree

1.Dụ lệnh, sắc lệnh, pháp lệnh, cáo thị, mệnh lệnh. 2. Ban bố, phán định, tài phán, phán quyết.

decretal

1. Thông dụ, thông điệp, pháp lệnh, giáo dụ [là công hàm Giáo Hoàng giải đáp những vấn nạn; và có giá trị như pháp luật trong địa hạt thuộc quyền Ngài cai trị].

decretist

Chuyên gia về pháp lệnh.

decretum absolutum (L.)

Quyết định hiệu lực tuyệt đối [quan điểm của Calvin (1509-1564) đối với tiền định luận].

decretum Gratiani (L.)

Luật Gratiano [sách thu thập luật pháp của nhiều thời đại do Gratianus (?- 1179),người Ý soạn vào đầu thế kỷ thứ 12].

dedication

Phụng hiến, hiến thân, dâng hiến, tận hiến, dâng cúng, lễ dâng hiến.

de-eschatologized theology

Thần học loại bỏ cánh chung, [thần học cho rằng mọi điều Ðức Kitô hứa đã phát sinh rồi, không cần phải tin vào hy vọng Phục sinh; vì thế loại bỏ luôn ngày thế mạt mà Ðức Kitô loan báo].

defectum formae (L.) (lack of form)

khiếm khuyết mô thức [lúc cử hành Bí Tích, khiếâm khuyết "Ngôn Thức" là một trong những yếu tố cấu thành dấu chỉ bên ngoài].

defectus intentionis (L.) (lack of intention)

Khiếm khuyết ý hướng [lúc cử hành Bí Tích, thiếu sót "ý hướng" mà Giáo hội thường làm].

defectus justitiae originalis (L.)

(Sau khi phạm tội) mất sự công chính ban đầu.

defensor fidei (L.) (defender of the faith)

Kẻ biện hộ Ðức Tin, Hộ giáo giả.

definition

1. Ðịnh nghĩa, định đoán, giải nghĩa, định giới, xác định, minh định. 2. Ðộ tinh xác, độ tinh tế. 3. Tín điều.
~ of a dogma Ðịnh tín, định đoán tín lý.

degeneration

Thoái hóa, trụy lạc, biến chất, ác hóa, suy đồi, hủ hóa.

de-historicize

Loại bỏ lịch sử, loại cổ [loại bỏ những phần lỗi thời trong giải thích Thánh Kinh, để từ đó phát hiện ra những điều hướng về tương lai của Thiên Chúa].

dehumanization

Làm mất nhân tính, phi nhân hóa, khử trừ nhân tính

deification

1. Thần hóa, Thiên Chúa hóa, Thần cách hóa [nên thánh tức là thực sự nên công chính, được thần hóa]. 2. Phong vị thần, tôn làm thần, thờ như thần.

deism

Tự nhiên thần luận, lý thần luận, tự nhiên thần giáo [thế kỷ thứ 16, ở Anh Quốc phát sinh một tôn giáo thuần lý tính, chấp nhận có một vị thần sáng tạo thế giới nhưng sau khi sáng tạo Ngài không cai quản, bảo hộ và hướng dẫn tạo vật mà để vạn vật biến chuyển theo luật tự nhiên].

deity

1. Thần, thần minh, thần tính 2. the Deity Thiên Chúa, Thượng Ðế.

delectatio (L.)

Xem joy
~ caelestis (L.) (heavenly joy) Phúc lạc trên trời.
~ terrena sive carnalis (L.) (earthly or fleshly joy) Khoái lạc (trần thế hay thân xác).

deliteralization

Không cắt nghĩa từng chữ, bài trừ cắt nghĩa mặt chữ, không dịch từng chữ.

deliverance

1.Giải phóng, cứu viện, thích phóng, cứu thoát, giải thoát. 2. Trần thuật, phát biểu, phán quyết.

demiurge

Ðấng tác tạo, Thần Demiurge [nguyên ý Hy lạp: hóa công kỳ diệu; là thần mà triết học Plato và phái Ngộ đạo dùng để chỉ Ðấng sáng tạo; song Ngài không là Thần Tối cao, mà chỉ là thứ đẳng thần].

demon

Ma quỉ, ác ma, tà thần, ác quỉ, quỉ thần

demoniac, -al

1. Thuộc: tà thần... 2. Giống ma quỉ, hung ác, hung bạo, điên cuồng. 3. Kẻ cuồng bạo.

demonic, -al

1. Thuộc: có ma lực, ma tính, thần thông quảng đại. 2. Thuộc: ma quỉ...

demonic possession

Quỉ ám, quỉ nhập thân.

demonism

Sùng bái ma quỉ, tin thờ ma quỉ, tà thần giáo, quỉ thần học, thần quái luận.

demolatry

Sùng bái quỉ thần.

demonology

Quỉ thần học, ma quỉ học, quỉ quái luận, tín ngưỡng ma quỉ.

demonstrability

Khả chứng tính, sự có thể luận chứng.

demonstrative theology

Thần học luận chứng, thần học thực nghiệm, thần học chứng thực [phương thức thần học hệ thống dựa trên luận lý đi từ đại, tiểu tiền đề suy ra kết luận qua sự thấu triệt chân lý và Ðức Tin mặc khải để lãnh hội].

demoralization

Ðạo đức đồi bại, phong hóa bại hoại, trụy lạc, sa đọa, suy đồi, thoái hóa, mất tinh thần, thất vọng, chán nản.

demythologization

Bài thần bí, đả phá thần thoại, loại trừ yếu tố thần thoại, thần thoại trùng giải, thần thoại thực tồn hóa, phi thần thoại hóa.

denomination

1. Tông phái, giáo phái, phái biệt. 2. Danh xưng, xưng hô, mệnh danh.

Deo volente (L.) (God willing)

Như Thần muốn, nếu thần cho phép, dựa vào Thiên Chúa an bài, theo thiên ý.

deontology

Bổn phận luận, nghĩa vụ luận, đạo nghĩa học, trách nhiệm luân lý học.

depaganizing-retheologizing

Bài trừ tư tưởng ngoại giáo và tái thần học hóa, phi ngoại giáo hóa, tái thần học hóa.

dependency

1. Sự ỷ lại, tùng thuộc, tùy thuộc, tính ỷ lại 2. Vật tùng thuộc, vật phụ thuộc.

depersonalization

Phi nhân cách hóa, phi chủ cách hóa, làm mất nhân cách, cá tính.

deposit of faith

Kho tàng Ðức Tin, ký thác tín ngưỡng, bảo tàng Ðức tin [chỉ chân lý vĩnh cửu mà Thiên Chúa mặc khải và phó thác cho Giáo Hội bảo tồn và bênh vực; 1Tit.6,20].

depravity

Sự bại hoại, trụy lạc, sa đọa,hủ bại, tà ác,tội ác

deprecatio (L.)

Sự khẩn cầu, lời khẩn thiết nguyện cầu.

desacralization

Phi thần thánh hóa.

descent into hades

Sa hỏa ngục, sa địa ngục, vào âm phủ.

descent of Christ into hell

Chúa Kitô xuống ngục tổ tông.

descent of the Holy Spirit

Chúa Thánh Thần hiện xuống, Thánh Linh giáng lâm.

desert Fathers

Các vị ẩn tu sa mạc [Giáo hội sơ khai quan niệm sa mạc là nơi ma quỉ ẩn núp; vì thế, các vị ẩn tu cố ý đi vào đó để đối đầu với chúng].

desiderium naturale (L.)

Xem natural desire.

desire

1. Khát vọng, ước vọng, nguyện vọng, lòng muốn, ao ước, hy vọng, yêu cầu 2. Tham vọng, dục vọng, tình dục.
~ for baptism Xem baptism of desire.
~ for the church Khát vọng gia nhập Giáo Hội [trong tình huống đặc biệt, có thể thay thế sự gia nhập cụ thể].
~ for the Eucharist Khát vọng lãnh Thánh Thể [sự lãnh nhận thần thiêng cho một kẻ đã Rửa tội, nhờ đó mà được hiệu năng của Bí Tích Thánh Thể, thành một phần của thân thể mầu nhiệm Chúa Kitô].

desolation

Thần khổ, đau khổ, cô tịch, cô liêu, tịch liêu, tịch mịch, thê lương

destiny

1. Mệnh vận, vận mệnh, thiên mệnh, thiên số, định số, số phận, định mệnh 2. Mục tiêu

destruction theories

Hủy loại luận [để phản đối học gỉa Tin Lành phủ nhận lễ Misa; một số học thuyết Công Giáo cho rằng Bí Tích Thánh Thể có một loại hiện tượng hủy hoại (tội lỗi)].

deterioration

Ác hóa, biến chất, thoái hóa, trụy lạc, suy đồi

determinism

1. Quyết định luận [học thuyết quan niệm, có một loại hành vi làm động cơ chi phối những hành vi đạo đức của con người và cả đến việc quyết định cách ý thức hay không ý thức về một trạng thái tâm lý rất ngắn] 2. Thuyết định mệnh, thuyết định số.

de-theocratize

Tiêu trừ thần quyền [ loại bỏ trong Thánh Kinh mặc khải Thiên Chúa như những hiệu lịnh ban từ trên cao xuống: mà nhìn Thiên Chúa như một Ðấng cùng con người đồng khổ đồng âu lo, hơn thế nhờ tự thân chấp nhận đau khổ mà Ngài giải cứu nhân loại khỏi cường quyền, ngạo mạn].

Deus est suum intelligere (L) (God is his understanding)

Thượng Ðế tự nhận thức chính mình, Thượng Ðế tự Ngài là duệ trí, Thượng Ðế tự bản chất là nhận thức chính mình [nhận thức của Thượng đế vì tuyệt đối đơn thuần nên hoàn toàn nhất trí với bản chất Ngài].

deus ex machina (L) (Literally, a god from a machine)

[nghĩa từ chương: Một vị thần bằng máy, vị máy thần] Thần giải nạn, Máy Thần can thiệp [ở hý kịch xưa, dùng máy móc (cơ khí) làm một vị thần đem lên vũ đài để giúp con người giải những vấn đề vô phương giải quyết. Từ lý do đó, danh từ này dùng để chỉ bất cứ "nhân vị" nào dấn thân vào để giải quyết nan vấn của người hay vật].

deuterocanonical

Thứ yếu, so với chính điển.

deuterocanonical books

Thứ kinh [bao gồm bản dịch Hy Lạp bảy mươi Hiền sỹ mà không bao gồm trước tác Thánh Kinh trong Thánh Kinh Hy Bá. Chiùnh điển tính của bản bảy mươi này không được Do Thái giáo và Tin Lành thừa nhận].

development

Phát triển, khai phát, khai thác, tiến triển, trưởng thành, diển biến, khoa trương, tiến bộ.
~ of doctrine Phát triển giáo thuyết, sự phát triển của giáo lý
~ of dogma Phát triển tín lý, sự phát triển của tín lý, tín điều
doctrine of ~ Phát triển luận [học thuyết nhận rằng tất cả sinh vật đều do diễn tiến phát triển mà ra].
theology of ~ Thần học phát triển, thần học về diễn biến

devil

1. Ma qủy, ác qủy, ác thần, tà thần, thiên sứ ác 2. (the Devil): Qủy vương (Satan) 3. Tà ác
possessed by the ~ Bị qủy ám, quỷ nhập

Devotio Moderna (L)

Phong trào tu đức (linh thao) hiện đại [phong trào tu đức nguyện ngắm này xuất hiện ở thế kỷ 15 để thỏa mãn nhu cầu cải cách của giới thánh chức đương thời].

devotion

Kính bái, sùng bái, hiến thân, phụng hiến, thành kính, nhiệt thành, nhiệt tâm diabolism Ma qủy ám thân, tin ma qủy, sùng bái ma qủy, ma thuật, hành động ma qủy

diaconate

1. Chức Phó Tế 2. Các Phó Tế , hội phó tế

diakonein (Gr.)

Phục vụ, hầu hạ, phụng sự.

diakonia (Gr.)

Chức, phục vụ, chức phó tế

diakonos (Gr.)

Người phục vụ, phó tế

dialectic

1. Thuộc biện chứng 2. Biện chứng pháp [Plato 427-347 B.C, dùng phương pháp thấu qua trần thuật chính diện, và biện bác phản diện từ từ rút tơ bóc kén để bản chất sự vật xuất hiện, tuần tự suy luận lên thực tại tối căn bản] 3. Thuật hùng biện, biện luận, luận lý

dialectical materialism

Thuyết biện chứng duy vật [học thuyết nhận thức mọi tồn hữu tuyệt đối là vậït chất, nhưng vật chất tồn tại khách thể đó tuần tự theo qui luật chính-phản-hợp phát triển từ vật chất vô sinh mệnh tiến triển đến sinh mệnh, tri giác, ý thức].

dialectical theology

Thần học biện chứng [nguyên lý thần học biện chứng thức của thần học gia Tin Lành K. Barth (1866-1968) và học phái ông].

dialogue

Ðối thoại, trao đổi ý kiến, hỗ đàm, vấn đáp, đàm thoại.
inter-faith ~ Ðối thoại tín ngưỡng, đối thoại giữa các giáo phái [hành vi muốn hợp nhất bằng tư tưởng, chia sẻ các lý giải, biểu đạt, thể hiện Ðức Tin Kitô, giữa các giáo phái Tin Lành].
inter-religious ~ Ðối thoại tôn giáo

dianthropy

Lòng nhân, đức nhân [kinh nghiệm tương thân giữa người với người].

diaspora (Gr.)

Dân Do Thái phân tán, giáo hội tản cư khắp nơi, tín đồ ly tán

diastasis (Gr.) [gap, chasm]

Cự ly, phân ly, phân liệt, huyền cách

dichotomism

Nhị phân luận [lối nhìn nhân tính do hai phần thân xác và linh hồn cấu thành]

dichotomous

Thuộc nhị phân luận

dichotomy

Lưỡng phân, phân lìa, nhị phân pháp

dicta improbantia (L.)

Lý do phản diện, lý thuyết phản diện

dicta probantia (L.)

Lý do chính diện, lý thuyết chính diện

didache

Giáo huấn 12 Tông Ðồ, huấn dụ 12 Tông Ðồ, di huấn 12 Tông Ðồ. Didache [văn tập (50-70) đã phát xuất tại Giáo Hội Antiokia; về tín ngưỡng và lễ nghi].

didascalia (Gr.)

Xem chữ dưới

didascalia apostolorum (L.) [teaching of the twelve Apostles]

Di huấn Tông Ðồ [vào thế ký thứ 3, một cuốn sách tường thuật về tổ chức lễ nghi, kỷ luật v.v... của Giáo Hội].

dignity

1. Tôn nghiêm, oai nghiêm, tôn vinh, cao quí, đoan trang 2. Tôn vị, phẩm vị, hiển chức 3. Phẩm đức cao thượng, phẩm cách khả kính

dimension

1. Mức độ, góc độ, tầng mặt 2. (pl) Phạm vi, tầm mức

dismisorial letter

Xem dimissory letter

dimissory

Chấp thuận từ chức, giới thiệu đổi chức vụ
~ letter Thư cho phép đổi chức vụ [Giám Mục ban phát, cho phép giới giáo sỹ từ nhiệm, tới Giáo Phận khác, đồng thời viết thư giới thiệu với vị chức trách để tiếp nhận đương sự] 2. Bản phê chuẩn [tín hàm do Ðức Giáo Hoàng, Giám Mục, Tu Viện Trưởng... công nhận vị nào đó đã lãnh nhận thánh chức].

diocese

Giáo phận, địa phận , khu vực do Giám Mục cai quản

diophysite

Người chủ trương song tính luận [tin rằng Ðức Kitô là Ðấng đồng thời có thần tính và nhân tính].

Dippers

Người theo phái rửa tội ngâm mình [xem Dunkers].

discalced

Tu Sĩ chân không, tu sĩ không mang giầy (dép).

discerning spirits

Xem discernment of spirits

discernment

Phân biệt, nhận định, biện biệt, phân biện, nhận ra
charism of ~ of spirits Thánh ân giúp phân loại bụt thần [phân biệt thần thật hoặc gỉa; do Chúa Thánh Thần ban cho nhưng không , để có thể phân biệt tiên tri thật hay gỉa, nhận biết bí mật của người khác...].
community ~ nhóm, đoàn thể phân biệt thần ân
~ of spirits Phân biệt, phân loại thần thánh [phương pháp dùng một kiểu nào đó để phân biệt nhận ra một loại ý niệm hay cảm thụ trong trạng huống không cụ thể hoặc do Thiên Chúa hoặc do tác động tâm lý của con người mà có].
simple ~ of spiritThánh ân giúp phân loại cách phổ thông [thần ân này cũng tựa như ơn đức minh mẫn; cách nghiêm túc, đây không phải là loại phân biệt thần loại thần cách chính thức]

disciple

Môn đồ, tín đồ, sứ đồ, đệ tử, môn nhân, đồ đệ

discipline

1. Ký luật, giới luật, tông qui, huấn giới, giáo huấn, trừng giới 2. Huấn luyện, rèn luyện, thao luyện, tu hành
arcane ~ Bảo mật thi huấn, giáo huấn bí mật, giáo hội mật truyền, [trong Giáo Hội Sơ Khai: giáo lý về Thánh Thần, Bí Tích v.v...chỉ truyền cho người đã lãnh phép rửa].

discretion

1. Khôn ngoan, minh trí, lực minh biện, lực biện biệt, lực thức biệt, lực phán đoán 2. Cẩn trọng, thận trọng, kín đáo

disobedience

Bất phục tùng, vi mệnh, vi bội, vi phản, phản kháng, trái mệnh, bất tuân, bất hiếu.

dispensation

1. Khoan miễn, đặc miễn, miễn trừ, đặc xá 2. Phân phối, phân dự, ban phát. 3. Quản lý, xử lý, xử trí, an bài, chi phối, thống trị. 4. Giáo qui, qui chế tôn giáo.
~ from the vows miễn chuẩn lời khấn, giải lời khấn.

dispenser

1. Người thi hành, chấp hành, thực thi. 2. Kẻ ban phát, phân phối, truyềøn thụ.
~of order Người truyền thụ thánh chức, người truyền thụ phẩm chức.
extraordinary ~ kẻ thi hành ngoại lệ [người bình thường vô quyền, song ở tình trạng đặc biệt, do giáo luậït ban hay do Ðức Giáo Hoàng đặc hứa mà được phép thi hành bí tích].

disponsibility

Tính điều khiển được, sai phái được, tùy thời đợi mệnh

dissenter

1. Người bất đồng ý, kháng nghị, phản đối, 2. kẻ bất tuân quốc giáo; Dissenter Kẻ theo phái phi quốc giáo, kẻ phản đối Anh quốc giáo.

dissident

1.Thuộc bất tương hợp, xướng xuất dị nghị, ly khai quốc giáo 2. Kẻ ly khai quốc giáo, thoát ly giáo hội, không thuộc giáo hội.

dissolution

Giải tán, phân ly, phân, giải thể, phế trừ, thủ tiêu, tiêu diệt, hủy diệt, triệt tiêu.
~ of marriage Triệt tiêu hôn nhân, giải trừ hôn ước

dissolubility

Tính có thể giải tán, khả phân ly tính, khả triệt tiêu tính
outer ~ khả phân ly ngoại tại tính [phối ngẫu Kitô giáo chưa có hôn nhân thành hợp, tức chưa có hành vi tính ái vợ chồng, mà một người khấn trọn đời trong một tu viện, hay do Ðức Thánh Cha chuẩn trước vì một lý do trọng đại ; thì có thể được triệt tiêu].

distinction

1. Phân biệt, sai biệt, khác biệt 2. Ðiểm sai biệt, đặc điểm bất đồøng, đặc dị tính

ditheism

Nhị thần luận, nhị thần giáo, thiện ác nhị thần luận [lý luận hay tôn giáo tin có hai thần tối thượng đồng tồn tại, hoặc chủ trương có hai nguyên ủy, một thiện, một ác].

diversity

1. Ða nguyên tính, đa dạng, đa chủng, biến hóa đa dạng 2. Bất đồng, tương dị, dị dạng
~ within unity Ða nguyên tính trong một thể, nhất thể đa tính, nhất nhi đa

divine

1. Thuộc: thần, thần tính, thần thánh, Thiên Chúa, Thượng Ðế 2. Thuộc: thần truyền thụ, trời ban, dâng cho thần 3. Thần diệu, phi phàm 4. Giới thánh chức, thần học gia.
~ agency Thần lực
~ life Ðời sống thần linh
~ healer Thần y, kẻ nhờ Thần linh trị bệnh
~ healing Thần lực y trị, thần lực y liệu
~ law Thần luật, luật Chúa, luật pháp của Thượng Ðế
~ liturgy Lễ tiệc Thánh, Lễ Tiệc Thánh của Chính Thống Giáo
~ man Thần nhân [thời Giáo hội sơ khai, trong vùng văn hóa Hy lạp dùng danh xưng này để gọi kẻ có chứng tích anh hùng hay có năng lực làm phép lạ].
~ milieu Cảnh vực thần linh, cảnh giới thần linh
~ office Kinh nguyện hàng ngày,kinh nhật khóa, kinh nhật tụng [gồm: Thánh vịnh, Thánh ca, Thánh kinh, di tác Giáo phụ, ngôn hành các thánh, lời nguyện; đây là nghi thức cầu nguyện chung của Giáo hội; qui định tùy giờ khắc để các giáo sĩ tụng niệm hầu thánh hóa mỗi ngày].
~ relations Quan hệ nội tại với Thiên Chúa.
~ service Lễ bái, sùng bái ngoài tiệc thánh, kính lễ, lễ nghi.
~ sonship Thánh tử thần tính [đặc tính của những người nhận ân sủng thánh thần mà thành con cái Thiên Chúa].
~ spark Thần linh, thần quang, thần hóa, thần khí [nơi nhân thế].

Divine Spririt

Thánh Thần Thiên Chúa, Thánh linh, thần linh.
~ word Thánh ngôn.

divine-human activities

Những hoạt động thuộc về nhân thần [Xem theandric activities].

divinity

1. Thần, Thiên Chúa tính, Thượng Ðế 2. Thần tính, Thiên Chúa tính 3. Thần lực, thần uy 4. Thiên nhân, thần nhân 5. Thần học.

divinization

Thần hóa, thánh hóa, thần thánh hóa, phú ban thần tính, chia sẻ với sự sống của Thượng Ðế.

divorce

Ly hôn, ly dị, phân ly, phân lìa, phân khai.

Docetism

Huyễn tượng luận, huyễn thân luận, huyễn ảnh thuyết, thuyết gỉa hiện, biểu hiện, biểu hiện luận, [học thuyết thuộc vào cuối thế kỷ thứ 1 đến đầu thế kỷ thứ 2, chủ trương đời sống nhân tính của Chúa Giêsu tại trần gian, nhất là đau khổ và sự chết của ngài chỉ là một số sự huyễn tượng mà thôi].

docility

Tính thụ giáo, tính thuận tòng, tính dễ bảo, tính ngoan ngoãn, tính dễ uốn nắn.
~ to the Holy Spirit Thuận theo Chúa Thánh Thần.

docta ingorantia (L.)

Ðiều bất tri của tri gỉa, điều vô tri của người có học thức, điều vô tri của nhà bác học [biết thì nói biết, không biết thì nói không biết].

doctor gratiae (L.)

Thánh tiêùn sĩ của ân sủng [thánh Augustino 354- 430) vì bảo vệ tín điều có quan hệ đến ân sủng nên người được mệnh danh như thế].

doctor of the church

Thánh tiến sĩ, tiến sĩ của Hội Thánh [là danh hàm từ thời Trung Cổ mà giáo hội thường dùng để tôn phong các thần học gia có công đức siêu vời lên hàng thánh phẩm này].

doctrina (L.)

Xem doctrine
~ credendorum Giáo điều phải tin.
~ ecclesiastica (a church doctrine) Giáo lý Giáo Hội [điều dạy bảo không do Thiên Chúa trực tiếp mạc khải nhưng do Giáo Hội dưới ánh sáng đức tin của tín hữu mà ban bố].
~ faciendorum Giáo điều phải thi hành.

doctrinaire

1. Thuộc thuần lý thuyết,, câu nệ vào giáo lý, 2. Thuần lý luận gia, không luận gia.

doctrinal

1. Thuộc giáo lý, thuộc giáo thuyết 2. Thuộc học thuyết, thuộc học lý.
~ censure Bình phẩm học lý theo cá biệt [ý kiến thần học gia phê phán điều liên quan đến giáo lý hoặc luân lý].
~ decisions Ban bố về giáo lý, ban bố về tín lý.
~ freedom Quyền tự do để giải thích giáo lý [thần học gia có tự do nghiên cứu giải thích tín điều mà quyền giáo huấn của Giáo Hội đã đoán định].
~ norm Chuẩn tắc giáo lý, qui phạm tín lý.

doctrine

1. Giáo lý, thuyết đạo lý, giáo điều, giáo chỉ, giáo dụ, huấn dụ giáo điều, giáo huấn 2. Học thuyết, học lý, chủ nghĩa.

dogma

Tín lý, giáo lý, giáo điều, tín điều, định luận [là chân lý mà Giáo Hội mỗi thời tùy theo bối cảnh thời đại mình dùng văn tự và ngôn ngữ để diễn đạt kinh nghiệm đức tin của Giáo Hội].
central ~ Tín lý trọng tâm, trọng tâm giáo điều.
~ generale (L.) (general dogma) Tín lý phổ thông [chân lý cơ bản của đức tin Kitô giáo].
~ in se i.e. materiale (L.) Chất liệu tín lý, tín lý tự tại [đạo lý mà nhiều người tin tưởng nên trở thành phổ quát, nhưng chưa được Giáo Hội minh định. Nghiêm túc mà nói, thì đó chưa phải là tín lý].
~ mixtum (L.) (mixed dogma) Tín lý hỗn hợp [đạo lý không thuần túy do Thiên Chúa mặc khải, nhưng có thể nhờ lý tính mà biết được như sự hiện hữu của Thượng Ðế].
~ necessarium (L.) (necessary dogma) Tín lý tất yếu [đòi buộc một cách rõ ràng mới có thể được cứu độ].
~ non-necessarium (L.) (unnecessary dogma) Tín lý không tất yếu [chân lý mà chỉ cần hàm ẩn tại nội tâm cũng có thể được cứu độ rồi].
~ of faith Tín lý, tín đạo, tín điều.
~ purum (L.) (pure dogma) Tín lý thuần túy [chân lý mà thuần túy do Thiên Chúa mạc khải, như Thiên Chúa có ba ngôi].
~ quoad nos i.e. formale (L.) Hình thức tín lý, thể chế tín lý [chân lý mặc khải mà giáo quyền công bố là phải tin tưởng].
~ speciale (L.) (special dogma) Tín lý đặc thù.
formal side of ~ Phương diện tín lý hình thức.
material side of ~ Phương diện tín lý nguyên chất.

dogmatic fact

Sự thật của tín lý [sự thật mà không tới từ lịch sử mặc khải, nhưng có quan hệ mật thiết với chân lý mạc khải. Như do Ðức Giáo Hoàng hoặc Ðại Công Ðồng hợp pháp định tín].

dogmatic relativism

Tương đối tín lý luận [quan điểm này cho rằng tùy theo tiến bộ của khoa học mà tín lý mang thêm một ý nghĩa mới: Như vậy tín lý cần nhờ quan niệm thông chung của mỗi thời đại để diễn đạt và hơn nữa phải được dẫn nhập vào trào lưu diễn biến của thời đại ấy].

dogmatic theology

Thần học tín lý [chân lý đức tin có quan hệ với Thiên Chúa và sự hoạt động của Ngài, trần thuật có hệ thống về toàn thể những học lý].

dogmatic tolerance

Sự bao dung về giáo lý [không cố thủ một chân lý duy nhất, nhưng mặc nhận một gía trị tương đẳng về giáo lý được duy trì nơi các tôn giáo hay nơi các Giáo Hội tin vào Ðức Kitô].

dogmatics

Tín lý học, giáo lý học, giáo lý luận, giáo điều luận, giáo thuyết học, giáo lý thần học.

dogmatism

1. Chủ nghĩa giáo điều, chủ nghĩa độc đoán, độc đoán luận [bất cứ lý luận hay thái độ nào mà không chấp nhận ý kiến hoặc tiền đều của mình bị phê phán dù là hợp lý] 2. Ðộc đoán, võ đoán, chuyên đoán.

dogmatizing

1. Tín lý hóa 2. Ðộc đoán, võ đoán, chủ trương độc đoán.

domestic church

Giáo hội gia đình tính [một danh xưng trong Thánh Kinh biểu thị gia đình tín hữu có Giáo hội tính, hay là Giáo hội thu nhỏ].

domination

1. Thống trị, chi phối, cai quản 2. (pl) Những thống lãnh thiên thần, những thiên sứ quản trị [một đẳng thiên sứ có quyền thống trị].

dominica

1. Chủ nhật 2. Thuộc về Chúa.

dominical

1. Thuộc về Chúa [có liên quan tới Ðức Giêsu Kitô là Thiên Chúa] 2. Thuộc ngày chủ nhật.

Dominican school

Trường phái Ða-Minh [chịu ảnh hưởng của dòng Ða- Minh, học phái tư tưởng thần học này đặc biệt tán dương chân lý mặc khải].

dominion

Quyền thống trị, chủ quyền, quyền, quyền chi phối, quyền quản trị.

dominus

(L.) Xem Kyrios

dona praternaturalia (L.)

Ơn ngoại nhiên, đặc ân ngoài bản tính.

dona supernaturalia quoad modum (L.)

Ðặc ân siêu nhiên tùy theo hình thức [nhìn theo phương thức, ân tứ mà thụ tạo nhận được vượt trên năng lực tự nhiên mình có, như ơn chữa bệnh cách kỳ lạ].

Donatism

Học thuyết Ðo-na-tô [Donatus (313-347) vào thế kỷ thứ 4 khởi xướng học thuyết cho rằng Giáo Hội bắt buộc phải gìn giữ sự thánh thiện, vì thế kẻ phạm tội trọng không thể còn thuộc về giáo hội nữa].

Donatists

(Xem trên) Người theo lạc phái Ðo-na-tô.

donum

Xem gift.

donum impassibilitatis

Ơn không phải chịu đau khổ [ơn không bị thống khổ hoành hành].

doomsday

Ngày tận thế, ngày thế mạt.

doorkeeper

Xem ostiariate

doxa

Xem glory

doxology

1. Kinh vinh danh, kinh tán tụng 2. Kinh kết thúc.

duae processiones

Xem two processions

dualism

1. Nhị nguyên luận [lý thuyết nói chung chủ trương thực tại hiện hữu có những căn bản đối lập. Thông thường để chỉ một cực đoan khác của thuyết nhất nguyên, như khẳng định tính nhị nguyên thuần túy, không tương quan với nhau]. 2. Tính nhị trùng 3. Nhị thần giáo.
gnostic- Manichaean ~ Thuyết nhị ngyên của phái Manichea [lý thuyết này cho rằng vũ trụ có hai khởi nguyên vĩnh viễn (không bị tạo thành): thiện do khởi nguyên thiện mà ra, ác do khởi nguyên ác)].

duality

Nhị nguyên tính, lưỡng trùng tính.

dulia

Kính lễ đối với Thiên Thần và các thánh, sùng kính chư thiên sứ, chư thần thánh.
absolute ~ Tôn kính thánh nhân cách tuyệt đối [không phải tôn kính hài cốt hay vật phẩm của thánh nhân, nhưng trực tiếp tôn dương chính vị thánh đang hưởng vinh phúc trên thiên quốc].
relative ~ Tôn kính thánh nhân cách tương đối [tôn kính di hài, di vật, di ảnh...v.v. của các thánh như những vật đại biểu của vị thánh đó].

Dunkers

Phái Dun-kê [một giáo phái Tin Lành do người Ðức vào thế kỷ 18 khởi xướng, chủ trương rửa tội bằng cách ngâm nước ba lần, cự tuyệt việc tuyên thệ, việc đi lính].

duties of one's state

Bổn phận, bản chức, chức phận.

dynamic

1. Tính động thái, động tính, động lực tính 2. Tính dũng lực, sinh động tính, có sinh khí 3. Thuộc thuyết động lực [Xem dynamism].

dynamis (Gr.)

1. Ðức năng, năng lực, lực lượng 2. Kỳ năng, năng lực kỳ lạ.

dynamism

1. Ðộng lực, sức sống, sinh lực 2. Lực bản luận, năng lực luận [bất cứ thuyết nào cho rằng căn bản nguyên lý của hiện tượng vũ trụ là lực lượng hay năng lực, nói chung đều thuộc lý thuyết này] 3. Chủ thuyết động thái, động lực luận [bất cứ triết thuyết nào chủ trương lấy lực lượng và hoạt động để giải thích những gì mà người thường coi là tinh thái tồn hữu].

dyophysitism

Kitô lưỡng tính luận [tín lý khẳng định Ðức Kitô đồng thời có cả nhân tính và thần tính].

dyotheletism

Kitô lưỡng chí luận [tín lý khẳng định Ðức Kitô có hai loại ý chí, một loại ý chí nhân tính do thần nhân tính phối hợp, một loại ý chí do thần tính mà có].

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page