Chứng Nhân Hy Vọng
(Các Bài Giảng Tĩnh Tâm
của Ðức Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận
cho Ðức Thánh Cha Gioan Phaolô II và Giáo Triều Rôma)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 06 -
Bài Suy Niệm thứ sáu
Dù Khi Ăn, Dù Khi Uống
Giây phút hiện tại
Endokimov, thần học gia Chính thống nổi tiếng có viết: "Do một sự tha hóa lạ lùng con người của thế giới này sống trong quá khứ, trong các kỷ niệm của nó hay trong sự đợi chờ tương lai. Còn giây phút hiện tại, thì con người lại tìm cách tránh né và xử dụng óc sáng tạo để "giết thời giờ" một cách hữu hiệu hơn. Thằng người này không sống ở đây trong lúc này, mà trong các tưởng tượng mà nó không ý thức được (...) Quá khứ và tương lai không hiện hữu trong cái rời rạc trừu tượng của chúng nên không đạt tới sự vĩnh cửu. Sự vĩnh cửu chỉ quy hướng về giây phút hiện tại và chỉ được trao ban cho những ai hoàn toàn hiện diện trong lúc đó. Chỉ trong các khoảnh khắc này ta mới đạt tới và sống trong hình ảnh của hiện tại vĩnh cửu" (P. Endokimov, Các tuổi của đời sống thiêng liêng, Bologna 1968, tr.257-258).
Trong bài suy niệm này tôi muốn dừng lại ở giây phút hiện tại. Chính trong hiện tại cuộc mạo hiểm mới khởi sự của niềm Hy Vọng. Hiện tại là thời gian duy nhất mà chúng ta có trong tay. Quá khứ đã qua rồi, còn tương lai chúng ta không biết nó sẽ ra sao. Sự giàu có của chúng ta là giây phút hiện tại.
Sống hiện tại là luật của thời nay. Trong tiết nhịp cuồng loạn của thời đại chúng ta, cần phải dừng lại trong phút giây hiện tại như là cơ may duy nhất để "sống" thực sự và ngay từ bây giờ hầu dẫn đưa cuộc sống trần thế này của chúng ta vào trong cuộc sống vĩnh cửu.
Con đường nên thánh
Sau khi bị bắt hồi tháng 8 năm 1975, tôi bị đưa từ Sài Gòn tới Nha Trang, trong một cuộc hành trình dài 450 cây số trong đêm khuya giữa hai người công an. Kinh nghiệm sống tù ngục bắt đầu: tôi không còn có giờ giấc nữa. Tục ngữ Việt Nam có câu: "Nhất nhật tại tù, thiên thu tại ngoại": một ngày trong tù dài bằng một ngàn năm sống tự do bên ngoài. Tôi đã sống kinh nghiệm đó. Trong tù mọi người đều chờ đợi được trả tự do, từng ngày, từng phút.
Trong những ngày tháng đó biết bao nhiêu tâm tình hỗn độn quay cuồng trong đầu óc tôi: buồn sầu, sợ hãi, căng thẳng. Tim tôi bị xé nát vì phải xa giáo dân. Trong đêm tối dày đặc giữa đại dương của âu lo, dần dần tôi tỉnh thức: "Tôi phải đương đầu với thực tại. Tôi đang bị tù. Nếu tôi chờ đợi lúc thuận tiện để làm một cái gì đó thật sự vĩ đại, thì sẽ có được mấy dịp như thế? Chỉ có một điều chắc chắn sẽ xảy đến: đó là cái chết. Cần phải nắm lấy cơ hội xảy ra mỗi ngày để chu toàn những công việc tầm thường như một cách phi thường" (Ðường Hy Vọng số 818).
Trong những đêm dài trong tù ngục tôi ý thức được rằng sống giây phút hiện tại là con đường đơn sơ và chắc chắn nhất dẫn tới sự thánh thiện. Niềm xác tín đó gây cảm hứng cho lời cầu nugyện sau đây:
"Lạy Chúa Giêsu, con sẽ không chờ đợi nữa. Con sống giây phút hiện tại cho tràn đầy tình yêu.
Chấm này nối tiếp chấm kia, ngàn vạn chấm thành một đường dài.
Phút này nối tiếp phút kia, muôn triệu phút thành một đời sống.
Chấm mỗi chấm cho đúng, đường sẽ đẹp. Sống mỗi phút cho tốt, đời sẽ thánh.
Ðường Hy Vọng do mỗi chấm hy vọng. Ðời Hy Vọng do mỗi phút hy vọng (Ðường Hy Vọng số 977).
Như Chúa, lạy Chúa Giêsu, Ðấng đã luôn làm những gì đẹp lòng Thiên Chúa Cha.
Mỗi giây phút con muốn thưa với Chúa rằng: "Lạy Chúa Giêsu, con yêu mến Chúa, cuộc sống của con sẽ luôn luôn là "một giao ước mới và giao ước vĩnh cửu" với Chúa.
Mỗi giây phút con muốn hát lên cùng với toàn thể Hội Thánh: "Vinh danh Chúa Cha, và Chúa Con và Chúa Thánh Thần..."
Một dấn thân, một hồng ân
Trong Phúc Âm Chúa Giêsu khuyến khích chúng ta luôn làm sống lại giây phút hiện tại. Ngài dạy chúng ta xin Thiên Chúa Cha cơm bánh cho "ngày hôm nay" và nhắc nhở cho chúng ta biết rằng ngày nào đủ lao nhọc cho ngày đó (x. Mt 6,34).
Ngài kêu mời chúng ta dấn thân trong từng giây phút. Và đồng thời Ngài cũng ban cho chúng ta những ơn cần thiết. Trên Thập Giá, khi người ăn trộm nói với Chúa: "Lạy Ðức Giêsu, xin nhớ đến tôi khi nào Ngài vào Nước của Ngài". Chúa trả lời: "Hôm nay anh sẽ ở cùng ta trên Thiên đàng" (x. Lc 23,42-43). Trong tiếng "hôm nay" đó gói ghém tất cả sự tha thứ và tình yêu của Chúa Giêsu.
Thánh Phaolô nhấn mạnh sự đồng hình đồng dạng với Chúa Kitô trong mọi lúc, tới mức độ tạo ra một thứ từ vựng mới có sức diễn tả tính chất này như: "cùng chịu đóng đinh vào Thập Giá" (Gl 2,19) "cùng được mai táng" (Rm 6,4; Cl 2,12), "chúng ta đã cùng chết" "cùng sống" (2Tm 2,11; x. 2Cr 7,3), "cùng sống lại" (Cl 3,1). Thánh Tông Ðồ đề cập tới sự kết hiệp của Ðức Giêsu với chúng ta như một thực tại không tàn phai, một sức sống liên lỉ thúc đẩy chúng ta dấn thân hoàn toàn và chờ đợi sự đáp trả của chúng ta: Ðức Kitô đã chết và đã sống lại để trở thành Thiên Chúa của kẻ sống và kẻ chết. Vì thế "dù sống, dù chết, chúng ta vẫn thuộc về Chúa" (x. Rm 14,8-9). "Vậy dù khi ăn, dù khi uống, hay làm bất cứ việc gì, anh chị em hãy làm tất cả để tôn vinh Thiên Chúa" (1Cr 10,31).
Trong Phúc Âm thứ Tư, chiều kích Kitô học này rộng mở đến chiều kích Ba Ngôi Thiên Chúa: "Ðể chúng nên một như chúng ta. Như Con ở trong chúng và Cha ở trong Con" (Ga 17,22-23).
Phút hiện tại "trong lòng Thiên Chúa"
Tất cả các Thánh và các vị chứng nhân lớn đều đồng ý với nhau về tầm quan trọng của giây phút hiện tại. Các vị sống hiệp nhất với Ðức Giêsu trong mọi lúc của cuộc đời, một lý tưởng riêng biệt đã nhập thể trong con người của họ. Ðối với thánh Inhaxiô thành Loyola, đó là "để vinh danh Chúa hơn", đối với thánh nữ Elidabét Chúa Ba Ngôi thì "để chúc tụng vinh danh Chúa", đối với thánh Gioan Bosco thì "xin hãy cho con các linh hồn", đối với Mẹ Têrêxa Calcutta thì đó là "lòng thương xót". Ðối với ông Raul Folereau đó là "Ðức Giêsu nơi người phong cùi". Còn đối với ông Jean Vanier thì đó là "Ðức Giêsu nơi người khuyết tật tâm thần"...
Khi biến lý tưởng trở thành con người, trong mỗi khoảnh khắc hiện tại, các Thánh sống một cuộc đời trong đó cốt tủy của lý tưởng ấy được thực hiện.
Thánh Phaolô Thánh Giá viết: "May mắn thay linh hồn nào an nghỉ trong lòng Thiên Chúa mà không nghĩ tới tương lai, nhưng chỉ sống từng giây phút hiện tại trong Thiên Chúa, không lo lắng gì khác ngoài việc thực hiện tốt ý muốn của Người trong mọi biến cố" (Thánh Phaolô Thánh Giá, Thư, I, Rôma 1924, tr.645-646).
Thánh nữ Têrêxa thành Lisieux khẳng định:
"Cuộc đời tôi là một ánh chớp, một giờ trôi qua là một lúc khoảnh khắc đang trốn thoát tôi. Chúa biết đó, lạy Chúa, để yêu Chúa trên trái đất này con không có gì khác ngoài hôm nay" (Têrêxa thành Lisieux, Thơ "Tiếng hát của tôi hôm nay" trong: Toàn tác phẩm, Paris 1996, tr.645-646).
Một gương mặt thiêng liêng lớn của thời đại chúng ta có nói: "Ai biết con đường nên thánh, thì trở lại và say mê trở lại với sự khắc kỷ mà nó yêu cầu: đó là được sống trong Thiên Chúa trong khoảnh khắc hiện tại của cuộc đời. Như thế, họ hoàn toàn xa lạ với tất cả những gì không phải là Thiên Chúa vì dìm mình trong Thiên Chúa ở bất cứ nơi nào Thiên Chúa hiện diện. Khi đó cuộc sống của chúng ta không còn là chỉ "có mặt" nữa cho bằng là "sự sống" tràn đầy, bởi vì Thiên Chúa, Ðấng là "hằng hữu" đã đi vào trong cuộc sống". (Chiara Lubich, Bút tích thiêng liêng/2, Rôma 1984, tr.129).
Phân biệt tiếng của Thiên Chúa
Giữa bao tiếng nói thân tình khác nhau, phân biệt tiếng nói của Thiên Chúa (x. GS 16), để thực hiện ý muốn của Ngài trong giây phút hiện tại là một tập luyện liên tục mà các Thánh ngoan ngoãn vâng phục. Qua việc tập luyện liên lỷ ấy, việc phân biệt này ngày càng dễ dàng hơn, bởi vì tiếng nói của Thiên Chúa vang dội trong chúng ta và trở nên mạnh mẽ hơn.
Nhiều khi không dễ. Nhưng nếu chúng ta tin vào tình yêu của Thiên Chúa chúng ta có thể bình tĩnh chu toàn điều chúng ta tin là ý Chúa, với lòng tin cậy rằng nếu không đúng, Chúa cũng đặt chúng ta lại vào đúng đường rầy.
"Tất cả đều sinh lợi cho những ai yêu mến Thiên Chúa, tức là cho những kẻ được Người kêu gọi theo như ý Người định" (Rm 8,28).
Bà Raissa Maritain viết: "Mọi bổn phận của mỗi giây phút đều dấu ẩn chân lý về ý muốn của Thiên Chúa dưới các dạng tăm tối của chúng. Chúng giống như các Bí Tích của phút giây hiện tại" (Hồi ký của Raissa Maritain, do J. Maritain xuất bản, Brescia 1968, tr.146).
Origene thì để lại cho chúng ta lời khuyên đẹp này: "Cần tìm đền thánh không phải tại một nơi, nhưng trong các cử chỉ, trong cuộc sống và trong các thói quen. Nếu những cử chỉ này hợp ý Thiên Chúa, nếu chúng phù hợp với các giới răn của Thiên Chúa, thì cho dù bạn có ở nhà hay ở ngoài quảng trường cũng không quan trọng: tôi nói gì "Ở ngoài quảng trường" hả? Cả khi bạn đang ở trong rạp hát đi nữa cũng không quan trọng: nếu bạn đang phục vụ Lời của Thiên Chúa, là bạn đang ở trong đền thờ rồi, đừng có nghi ngờ gì cả" (Bài giảng về sách Lêvi 12,4 Nguồn gốc Kitô 287, tr.182).
Làm thế nào để cho mỗi khoảnh khắc đầy yêu thương
Trong những tháng kế tiếp, khi tôi bị quản thúc tại làng CâyVông, Nha Trang, ngày cũng như đêm, ở dưới sự canh chừng thường xuyên của công an. Một tư tưởng đã ám ảnh tôi: "giáo dân mà tôi rất mến thương đã như một đàn chiên không có chủ chăn! Làm sao tôi có thể tiếp xúc với giáo dân của tôi, chính ngay lúc này đây, khi họ rất cần đến một mục tử?" Các nhà sách Công gáo đã bị tịch thu, các trường học bị đóng cửa, các nam nữ tu sĩ giảng viên bị phân tán, một số đi nông trường lao động, một số khác đi "vùng kinh tế mới". Sự xa lìa giáo dân là một cú "sốc" làm tan nát tim tôi.
Tôi tự nhủ: "Tôi sẽ không chờ đợi". Tôi sẽ sống giây phút hiện tại, làm cho nó tràn đầy tình yêu. Nhưng như thế nào đây?" Một đêm kia tôi chợt hiểu ra rằng: "Phanxicô, rất đơn giản. Hãy làm như thánh Phaolô khi Ngài bị giam trong tù: "Hãy viết thư cho các giáo đoàn".
Sáng hôm sau tôi ra hiệu cho một chú bé 7 tuổi tên là Quang, khi chú đi lễ về lúc 5 giờ sáng khi trời còn tối, và tôi xin: "Con hãy nói với má con mua cho cha các cuốn lịch cũ". Khi chiều tối đến cậu bé đem các cuốn lịch cũ tới cho tôi. Và tối nào cũng thế từ tháng 10 cho tới tháng 11 năm 1975, tôi đã viết sứ điệp cho tín hữu. Mỗi sáng chú bé đến lấy các tờ lịch ấy về nhà để cho các anh chị em chép lại. Thế là sách "Ðường Hy Vọng" được hoàn thành vào ngày lễ Thánh Giuse 19.3.1976. Hiện cuốn sách này đã được dịch ra mười một thứ tiếng khác nhau.
Năm 1989 sau khi tôi ra khỏi tù, tôi đã nhận được một bức thư của Mẹ Têrêxa Calcutta với các lời này: "Không phải con số các hoạt động của chúng ta quan trọng, mà là cường độ tình yêu thương mà chúng ta đặt để vào mỗi hành động của chúng ta".
Giây phút ấy sẽ là cuối cùng
Sống từng khoảnh khắc một với cao độ yêu thương là bí quyết cũng giúp chúng ta biết sống tốt khoảnh khắc cuối cùng của đời mình. Ðức Giáo Hoàng Phaolô VI viết "Tư tưởng về cái chết" như sau:
"Không nhìn lại đàng sau nữa, nhưng con vui vẻ làm bổn phận trong lúc này đây như là ý Chúa, một cách đơn sơ, khiêm tốn, và mạnh mẽ. làm nhanh, làm tất cả, làm tốt. Làm một cách tươi vui: điều mà Chúa muốn nơi con trong lúc này đây, cả khi nó vượt quá sức lực của con và cả khi nó đòi hỏi mạng sống của con đi nữa. Sau cùng, chính giờ phút này đây" (Phaolô VI, Tư tưởng về cái chết, trong báo "Quan Sát Viên Rôma" 5-8-1079, tr.5).
Mỗi lời nói, mỗi cử chỉ, mỗi cú điện thoại, mỗi quyết định, phải là điều xinh đẹp nhất của cuộc đời chúng ta. Chúng ta hãy dành cho tất cả mọi người tình yêu thương, nụ cười của chúng ta mà không mất đi một giây nào.
Mỗi khoảnh khắc của cuộc sống chúng ta hãy là:
khoảnh khắc đầu tiên
khoảnh khắc cuối cùng
khoảnh khắc duy nhất.
Tôi muốn kết thúc bài suy niệm này với lời cầu của Thánh Nữ Faustima Kowalska:
"Nếu con nhìn tương lai, thì lo sợ sẽ xâm chiếm lòng con,
Nhưng tại sao lại dấn bước vào tương lai?
Chỉ có hiện tại là thiết thân với con,
Bởi vì tương lai có lẽ sẽ không ở lại trong linh hồn con.
Thời gian quá khứ không nằm trong quyền lực của con
Ðể thay đổi, sửa chữa hay thêm điều gì vào
Vì điều này các nhà thông thái, các ngôn sứ cũng không thể làm được.
Chúng ta hãy tín thác cho Thiên Chúa những gì thuộc về quá khứ.
Ôi phút hiện tại, người hoàn toàn tùy thuộc nơi ta,
Ta ước muốn xử dụng ngươi trong quyền hạn của ta...
Vì thế, con tín thác nơi Lòng Nhân Từ Chúa,
Con tiến bước trong đời như một trẻ em,
Và mỗi ngày con dâng cho Chúa trái tim con
Nồng cháy tình yêu để danh Chúa được cao cả hơn"
(Trước mặt Người. Các trang nhật ký, Milano 1999, tr.31-32).
Tuần Tĩnh Tâm đầu Mùa Chay Năm Thánh 2000
Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận